คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1671/2511

ห้างหุ้นส่วนสามัญไม่จดทะเบียน ผู้เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่งตาย.ผู้เป็นหุ้นส่วนอื่นตกลงยินยอมให้จำเลยบุตรของหุ้นส่วนที่ตายนั้นเข้าเป็นหุ้นส่วนแทน. ต่อมาหุ้นส่วนอีกคนหนึ่งตาย ไม่มีใครเข้าเป็นหุ้นส่วนแทน. คงดำเนินกิจการของห้างหุ้นส่วนต่อมาระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วนอื่น. จนมีเหตุที่จำเลยถือตนเป็นเจ้าของโรงสีของห้างหุ้นส่วนเสียคนเดียว. ผู้เป็นหุ้นส่วนอื่นย่อมฟ้องจำเลยขอให้เลิกห้างหุ้นส่วนได้.

เมื่อจำเลยเข้าเป็นตัวหุ้นส่วนสืบแทนบิดาแล้ว. แม้บิดาจำเลยจะตายมาเกิน 1 ปี ก่อนที่จะมีการฟ้องร้องเลิกห้างหุ้นส่วนและขอแบ่งทรัพย์สิน. จำเลยก็ยกอายุความตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1754. ซึ่งเป็นเรื่องเจ้ามรดกเป็นลูกหนี้ขึ้นต่อสู้ผู้เป็นหุ้นส่วนอื่นไม่ได้.

โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ทั้งห้ากับนายเที่ยงบิดาจำเลย นายเงินและนายตาได้ทำสัญญาเข้าหุ้นส่วนสามัญตั้งโรงสีข้าว นายเที่ยงตายหุ้นส่วนตกลงให้จำเลยซึ่งเป็นบุตรเข้าถือหุ้นแทน ต่อมานายตาตายยังไม่มีผู้ใดเข้าถือหุ้นแทน จำเลยได้เข้าครอบครองโรงสีหาประโยชน์แต่ผู้เดียว เป็นการผิดสัญญาเข้าหุ้นส่วน ขอให้ห้ามจำเลยเกี่ยวข้องให้เลิกห้างหุ้นส่วนและแบ่งทรัพย์ กับให้จำเลยใช้ค่าเสียหาย จำเลยต่อสู้ว่า ฟ้องโจทก์เคลือบคลุม โรงสีเป็นของนายเที่ยงผู้เดียวจำเลยรับมรดกนายเที่ยง นายเที่ยงตายเกิน 1 ปีคดีขาดอายุความแล้ว ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า ฟ้องไม่เคลือบคลุม คดีไม่ขาดอายุความแต่พยานโจทก์เบิกความฟังไม่ได้ว่าโจทก์กับนายเที่ยงเป็นหุ้นส่วนกันพิพากษายกฟ้อง โจทก์อุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ฟังว่า โจทก์กับนายเที่ยงเป็นหุ้นส่วนกัน โจทก์เสียหายเพราะจำเลยทำโรงสีเอาประโยชน์เสียเอง พิพากษากลับ ห้ามจำเลยเกี่ยวข้องในโรงสี ให้จำเลยใช้ค่าเสียหาย โดยให้โจทก์ได้รับตามส่วนของหุ้นในเงิน 21,000 บาท และอีก 2,100 บาทต่อเดือนนับแต่วันฟ้องให้เลิกห้างหุ้นส่วนสามัญรายนี้ ให้โจทก์จำเลยร่วมกันชำระบัญชีหากไม่ตกลงกันให้ตั้งจ่าศาลเป็นผู้ชำระบัญชี จัดการแบ่งทรัพย์สินแก่โจทก์และผู้ถือหุ้นตามส่วนที่ลงหุ้น จำเลยฎีกา ศาลฎีกาฟังข้อเท็จจริงว่า นายเที่ยงกับโจทก์เป็นหุ้นส่วนโรงสีตามฟ้องจริง และเมื่อนายเที่ยงตาย จำเลยได้เข้าเป็นหุ้นส่วนแทนโดยความตกลงยินยอมของผู้เป็นหุ้นส่วนอื่น และเมื่อนายตาตาย ไม่มีผู้ใดขอเลิกและชำระบัญชีห้างหุ้นส่วน คงดำเนินกิจการของห้างหุ้นส่วนตลอดมาระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วนอื่น จนมีเหตุที่จำเลยถือตนเป็นเจ้าของโรงสีของห้างหุ้นส่วนเสียคนเดียว โจทก์จึงฟ้องจำเลยให้เลิกห้างหุ้นส่วนได้ เมื่อจำเลยเข้าเป็นตัวผู้เป็นหุ้นส่วนสืบแทนบิดาแล้ว จำเลยก็ไม่มีทางที่จะอ้างอายุความตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1754 ซึ่งเป็นเรื่องเจ้ามรดกเป็นลูกหนี้ขึ้นต่อสู้โจทก์ สำหรับค่าเสียหาย ศาลฎีกาเห็นพ้องตามจำนวนที่ศาลอุทธรณ์กำหนด พิพากษายืน.