คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 182/2494

จำเลยทำสัญญากับโจทก์รับจะจัดการนำสุราไปขายยัง 4 จังหวัด ซึ่งเป็นเขตต์ที่โจทก์ได้รับอนุญาตมาให้เป็นผู้ขายส่งสุรา แต่โจทก์ไม่จัดการออกใบขนสุราให้จำเลยและไม่จัดการขออนุญาตตั้งร้านค้าช่วงและผู้รับช่วงจำหน่ายในจังหวัดนั้น ๆให้จำเลย ซึ่งโจทก์เท่านั้นเป็นผู้มีอำนาจขออนุญาต จำเลยจะเป็นผู้ขออนุญาตไม่ได้ จำเลยจึงไม่ได้นำสุราไปขายยังจังหวัดนั้น ๆ เป็นเหตุให้โจทก์ถูกโรงงานปรับดังนี้ เป็นเรื่องโจทก์มิได้จัดการในกรณีที่อยู่ในอำนาจของตัวเพื่อให้จำเลยปฏิบัติตามสัญญาโดยชอบโจทก์ย่อมไม่มีสิทธิฟ้องหาว่าจำเลยทำผิดสัญญาและเรียกให้จำเลยชดใช้ค่าปรับที่โจทก์เสียไป

โจทก์ฟ้องว่า โจทก์เป็นผู้ได้รับอนุญาตจากกรมโรงงานอุตสาหกรรมให้เป็นผู้ขายสุราปรุงพิเศษในเขตต์ ๕ รวม ๖ จังหวัด จำเลยทำสัญญารับช่วงเป็นผู้ขายส่ง ๔ จังหวัด แล้วจำเลยไม่นำสุราไปจำหน่ายในจังหวัดที่ระบุไว้ เป็นเหตุให้โจทก์ถูกโรงงานปรับ และจำเลยไม่ไปตั้งร้านในจังหวัดที่ระบุ เป็นเหตุให้โจทก์ถูกปรับอีกโจทก์ได้ชำระค่าปรับไปแล้ว จึงให้จำเลยใช้เงินค่าปรับแทนโจทก์

ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง

ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับให้จำเลยใช้เงินแก่โจทก์ตามฟ้อง

จำเลยฎีกา

ศาลฎีกาเห็นว่า ตามรูปเรื่องคงฟังได้ว่า จำเลยสัญญาและจัดการนำสุราไปขายยัง ๔ จังหวัด โดยไม่ได้พูดตกลงกันถึงเรื่องตั้งร้านและขออนุญาตฝ่ายโจทก์ย่อมรู้อยู่แล้วว่า ถ้าจำเลยนำสุราไปขายโดยไม่ได้ขออนุญาตเสียก่อนย่อมทำไม่ได้ และในการขออนุญาตนั้น โจทก์เท่านั้นเป็นผู้มีอำนาจขออนุญาต จำเลยจะเป็นผู้ขออนุญาตไม่ได้ ถ้าหากโจทก์จะถือว่าจำเลยผิดสัญญาในฐานไม่นำสุราไปขายหรือขายสุราไม่ได้ตามสัญญาทั้ง ๆ ที่ตนมิได้ขออนุญาต ก็เท่ากับโจทก์จะให้จำเลยปฏิบัติการตามสัญญาต่อตนโดยให้จำเลยกระทำการฝ่าฝืนสัญญาที่ตนทำไว้ต่อทางราชการและฝ่าฝืนกฎหมาย จึงเห็นว่าเมื่อโจทก์มิได้จัดการในกรณีที่อยู่ในอำนาจของตัว เพื่อให้จำเลยปฏิบัติตามสัญญาโดยชอบแล้วโจทก์ย่อมไม่มีสิทธิฟ้องหาว่า จำเลยทำผิดสัญญา และเรียกให้จำเลย จำเลยชดใช้ค่าปรับที่โจทก์เสียไปนั้นได้

พิพากษากลับคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ ให้ยกฟ้องโจทก์