คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 2067/2518

ผู้ร้องยื่นคำร้องขอว่า ผู้ร้องได้ให้ บ. ยืมโฉนดที่ดินไป ต่อมา บ. หลบหน้าไม่คืนโฉนดให้ ผู้ร้องจำเป็นต้องใช้โฉนดที่ดินในการแบ่งแยกกรรมสิทธิ์รวม จึงได้ยื่นฟ้องบ. ศาลพิพากษาให้ บ. คืนโฉนดที่ดินและออกคำบังคับให้บ. ส่งโฉนดคืน ผู้ร้องได้ยื่นคำขอให้ออกใบแทนโฉนดที่ดินแล้ว แต่เจ้าพนักงานที่ดินแจ้งว่า การบังคับคดีทางศาลยังไม่ปรากฏเป็นประการใดให้ผู้ร้องดำเนินการทางศาลเสียก่อน ผู้ร้องจึงขอให้นัดไต่สวนและมีคำสั่งว่า โฉนดที่ดินของผู้ร้องเป็นอันตราย ชำรุด เสียหาย เพื่อให้เจ้าพนักงานที่ดินออกใบแทนโฉนดที่ดินให้ผู้ร้องตามประมวลกฎหมายที่ดิน มาตรา 63 ดังนี้ กรณีมิใช่เป็นเรื่องที่ผู้ร้องจะใช้สิทธิทางศาลโดยดำเนินคดีอย่างคดีที่ไม่มีข้อพิพาทได้ เพราะในกรณีที่โฉนดที่ดินสูญหายนั้น มาตรา 63 แห่งประมวลกฎหมายที่ดินให้เจ้าของที่ดินไปขอรับใบแทนโฉนดจากเจ้าพนักงานที่ดิน มิใช่มาร้องขอต่อศาล และในพฤติการณ์ดังกล่าวจะถือว่าโฉนดที่ดินสูญหายได้ก็ต่อเมื่อปรากฏแจ้งชัดในคดีที่ผู้ร้องฟ้อง บ. ว่าไม่มีช่องทางที่จะบังคับคดีเอากับ บ.ด้วยประการใดๆ แล้วเท่านั้น ต่อเมื่อปรากฏว่าโฉนดที่ดินสูญหายจริง และเจ้าพนักงานที่ดินไม่ยินยอมออกใบแทนโฉนดที่ดินให้ผู้ร้องตามมาตรา 63 จึงจะถือว่าผู้ร้องถูกโต้แย้งสิทธิในทางแพ่งในอันที่จะดำเนินคดีกับเจ้าพนักงานที่ดินเป็นอีกคดีหนึ่งได้

ผู้ร้องยื่นคำร้องขอว่า นางบุญมากยืมโฉนดที่ดินของผู้ร้องไป ถึงกำหนดนางบุญมากไม่นำโฉนดที่ดินมาคืน ผู้ร้องติดตามทวงถามนางบุญมากผัดผ่อน ในที่สุดหลบหน้าไม่ยอมให้ผู้ร้องพบต่อมาผู้ร้องมีความจำเป็นต้องใช้โฉนดที่ดินในการแบ่งแยกกรรมสิทธิ์รวม ผู้ร้องจึงยื่นคำขอให้ออกใบแทน แต่เจ้าพนักงานที่ดินไม่อาจดำเนินการออกใบแทนได้ ต่อมาผู้ร้องฟ้องนางบุญมากศาลแพ่งพิพากษาให้นางบุญมากคืนโฉนด ผู้ร้องได้ขอให้ออกใบแทนโฉนดที่ดินอีก เจ้าพนักงานที่ดินตอบขัดข้อง ผู้ร้องจึงขอให้ศาลแพ่งออกคำบังคับ ศาลแพ่งได้ออกคำบังคับให้นางบุญมากส่งโฉนดคืนภายใน 30 วัน ต่อมาผู้ร้องได้ยื่นคำขอให้ออกใบแทนโฉนดที่ดินอีก เจ้าพนักงานที่ดินแจ้งว่าการบังคับคดีทางศาลยังไม่ปรากฏเป็นประการใด ให้ผู้ร้องดำเนินการทางศาลเสียก่อนจึงขอให้ศาลมีคำสั่งนัดไต่สวน และมีคำสั่งว่าโฉนดที่ดินของผู้ร้องเป็นอันตราย ชำรุด สูญหายเพื่อให้เจ้าพนักงานที่ดินออกใบแทนโฉนดที่ดินให้ตามประมวลกฎหมายที่ดิน มาตรา 63

ศาลชั้นต้นมีคำสั่งยกคำร้องขอเพราะไม่ใช่กรณีที่จะใช้สิทธิทางศาล

ผู้ร้องอุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน

ผู้ร้องฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า เรื่องนี้มิใช่เป็นกรณีที่ผู้ร้องจะใช้สิทธิทางศาลโดยดำเนินคดีอย่างคดีที่ไม่มีข้อพิพาท เพราะในกรณีที่โฉนดที่ดินสูญหายนั้น มาตรา 63 ประมวลกฎหมายที่ดินให้เจ้าของที่ดินไปขอรับในแทนโฉนดที่ดินจากเจ้าพนักงานที่ดินและมิใช่มาร้องขอต่อศาล จริงอยู่เรื่องนี้ผู้ร้องร้องว่าได้ขอออกใบแทนโฉนดที่ดินตามประมวลกฎหมายที่ดินแล้ว แต่เจ้าหน้าที่ที่ดินกรุงเทพ สาขามีนบุรีก็ไม่อาจออกใบแทนหรือจดทะเบียนแบ่งแยกให้ได้ แม้กระนั้นก็ดีก็ปรากฏตามสำเนาหนังสือของเจ้าพนักงานที่ดินดังกล่าวท้ายคำร้อง (เอกสารท้ายคำร้องหมายเลข 4 และ 5) ว่าเหตุที่เจ้าพนักงานที่ดินยังออกใบแทนให้ผู้ร้องไม่ได้เพราะยังถือไม่ได้ว่าโฉนดที่ดินสูญหายตามประมวลกฎหมายที่ดิน มาตรา 63 โดยการดำเนินการบังคับคดีในคดีก่อนยังไม่เสร็จสิ้น เพราะถึงแม้ว่าศาลจะได้ออกคำบังคับให้แก่จำเลยในคดีก่อนแล้วก็ยังเป็นหน้าที่ของผู้ร้องซึ่งเป็นเจ้าหนี้ตามคำพิพากษาในคดีก่อนที่จะต้องขอให้ศาลออกหมายบังคับคดีเพื่อบังคับคดีต่อไปก่อน ในพฤติการณ์ดังกล่าวจะถือว่าโฉนดที่ดินสูญหายได้ก็ต่อเมื่อปรากฏแจ้งชัดในคดีก่อนว่าไม่มีช่องทางที่จะบังคับคดีเอากับลูกหนี้ตามคำพิพากษาด้วยประการใด ๆ แล้วเท่านั้นต่อเมื่อปรากฏว่าโฉนดที่ดินสูญหายจริง และเจ้าพนักงานที่ดินไม่ยินยอมออกใบแทนโฉนดที่ดินให้ผู้ร้องตามมาตรา 63 ประมวลกฎหมายที่ดิน จึงจะถือได้ว่าผู้ร้องถูกโต้แย้งสิทธิในทางแพ่งในอันที่จะดำเนินกับเจ้าพนักงานที่ดินเป็นอีกคดีหนึ่ง ที่ศาลอุทธรณ์พิพากษาให้ยกคำร้องขอของผู้ร้องนั้น ชอบแล้ว ฎีกาของผู้ร้องฟังไม่ขึ้น

พิพากษายืน