คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 258/2494

"เจ้าของร่วม" กับ "หุ้นส่วน" ต่างกันในข้อสำคัญที่ว่าการเข้าร่วมกันเพื่อกระทำกิจการด้วยประสงค์จะแบ่งปันกำไรอันจะพึงได้แก่กิจการที่ทำนั้นหรือไม่ ถ้าไม่ประสงค์เช่นนั้นก็ไม่ใช้หุ้นส่วน เป็นแต่เจ้าของร่วมแต่ถ้าประสงค์จะแบ่งปันกำไรเช่นว่านั้น ก็เป็นหุ้นส่วนและเป็นเจ้าของร่วมด้วยในตัว

โจทก์ฟ้องขอแบ่งทรัพย์สินและกิจการของ "แม่น้ำมอเตอร์โบ๊ต" โดยอ้างว่าเป็นเจ้าของร่วมกันกับจำเลย แต่บรรยายฟ้องมาในในรูปว่า โจทก์จำเลยเป็นหุ้นส่วนร่วมกัน จึงเท่ากับเป็นการฟ้องขอแบ่งทรัพย์สินในหุ้นส่วน ซึ่งจะทำได้ก็ต่อเมื่อเลิกหุ้นส่วนเสียก่อนโจทก์ไม่ได้ฟ้องขอให้เลิกหุ้นส่วนศาลจึงต้องพิพากษายกฟ้อง

โจทก์ฟ้องเป็นใจความว่า โจทก์จำเลยและคุณหญิงหลีปรีดานฤเบศร์ ได้ร่วมใจกันและได้ออกทรัพย์ร่วมกัน ซื้อกิจการของบริษัทแม่น้ำมอเตอร์โบ๊ตจำกัด ไว้เป็นทรัพย์ร่วมกันดำเนินกิจการของบริษัทที่ได้เคยทำมา บัดนี้โจทก์ไม่สมัครเป็นเจ้าของร่วมด้วยอีกต่อไป จึงขอให้ศาลเอาทรัพย์และกิจการขายทอดตลาด เอาเงินแบ่งให้โจทก์ครึ่งหนึ่ง ฯลฯ

จำเลยต่อสู้ว่า จำเลยแต่ผู้เดียวเป็นผู้ซื้อกิจการของบริษัทแม่น้ำมอเตอร์โบ๊ต จำกัด และตัดฟ้องว่า ฟ้องเคลือบคลุม

ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง

โจทก์อุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน

โจทก์ฎีกา

ศาลฎีกเห็นว่า "เจ้าของร่วม" กับ "หุ้นส่วน" ต่างกันในข้อสำคัญที่ว่า การเข้าร่วมกันนั้นเพื่อกระทำกิจการด้วยประสงค์จะแบ่งปันกำไร อันพึงได้แก่กิจการที่ทำนั้นหรือไม่ ถ้าไม่มีก็ไม่ใช่หุ้นส่วน เป็นแต่เจ้าของร่วมแต่ถ้ามีการกระทำกิจการด้วยประสงค์เช่นว่านั้น ก็เป็นหุ้นส่วนและเป็นเจ้าของร่วมด้วยในตัว คดีนี้โจทก์กล่าวในคำฟ้องว่าบริษัทแม่น้ำมอเตอร์โบ๊ต จำกัด ซึ่งทำการเดินเรือยนต์ประจำทางรับส่งผู้โดยสารและสินค้า ได้ลงมติเลิกบริษัทและชำระบัญชีที่จะเป็นบริษัทจำกัดได้ กิจการที่กระทำไปก็ต้องเป็นไปในทางหากำไร อันพึงจะได้จากกิจการนั้น โจทก์จำเลยและคุณหญิงหลีได้ร่วมใจ และได้ออกทรัพย์ร่วมกันซื้อกิจการของบริษัทนี้ไว้เป็นทรัพย์ร่วมกัน ดำเนินกิจการของบริษัทที่ได้เคยทำมา จึงเป็นการลงทุนกระทำกิจการร่วมกัน ด้วยประสงค์จะแบ่งปันกำไร คำฟ้องของโจทก์จึงมาในรูปว่า โจทก์จำเลยเป็นหุ้นส่วนกัน เมื่อโจทก์ฟ้องขอแบ่งทรัพย์สินและกิจการของ "แม่น้ำมอเตอร์โบ๊ต" จึงเป็นการฟ้องขอแบ่งทรัพย์สินในหุ้นส่วน ซึ่งในกรณีเช่นนี้ หุ้นส่วนจะขอแบ่งได้ ก็ต่อเมื่อเลิกหุ้นส่วนกันเสียก่อน โจทก์ไม่ได้ฟ้องขอเลิกหุ้นส่วน แม้จำเลยจะไม่ได้ต่อสู้ ศาลก็ยกฟ้องของโจทก์เสียได้ เพราะไม่สามารถจะพิพากษาให้ตามขอของโจทก์ได้ จึงพิพากษายืน