โจทก์ฟ้องขอให้ลงโทษจำเลยตามพระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค พ.ศ. 2534 มาตรา 4 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 91
ศาลชั้นต้นไต่สวนมูลฟ้องแล้ว พิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา โดยผู้พิพากษาซึ่งพิจารณาและลงชื่อในคำพิพากษาศาลอุทธรณ์อนุญาตให้โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงฟังได้ว่าจำเลยออกเช็คพิพาท จำนวน 5 ฉบับ ให้แก่โจทก์และภริยาโจทก์เพื่อชำระค่าห้องชุด โจทก์นำเช็คพิพาทไปเข้าบัญชีโจทก์ที่ธนาคาร ท. สาขาถนนวิทยุ ซึ่งอยู่ในเขตอำนาจของศาลชั้นต้น เพื่อเรียกเก็บเงินจากบัญชีเงินฝากของจำเลยที่ธนาคาร ท. สาขาตลาดใหม่ทุ่งครุ ซึ่งอยู่นอกเขตอำนาจของศาลชั้นต้น เช็คพิพาทถูกธนาคารเจ้าของเช็คปฏิเสธการจ่ายเงินทุกฉบับ โจทก์จึงนำเช็คพิพาทมาฟ้องเป็นคดีนี้ ศาลล่างทั้งสองพิพากษายืนตามกันมาว่า ความผิดเกิดขึ้นเมื่อธนาคารปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็ค สถานที่ตั้งของธนาคารที่ปฏิเสธการจ่ายเงินเป็นสถานที่ที่ความผิดเกิดขึ้น หาใช่เกิดขึ้นที่สถานที่ตั้งของธนาคารที่โจทก์นำเช็คเข้าบัญชีเพื่อเรียกเก็บหรือเป็นความผิดที่เกิดขึ้นเกี่ยวเนื่องกันหลายท้องที่ ศาลชั้นต้นจึงไม่มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีนี้ ให้ยกฟ้องโจทก์
มีปัญหาต้องวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ว่า มูลคดีเกิดขึ้นที่ธนาคาร ท. สาขาถนนวิทยุ ซึ่งอยู่ในเขตอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้นหรือไม่ โดยโจทก์ฎีกาว่า ธนาคาร ท. เป็นสมาชิกธนาคารแห่งประเทศไทย และใช้ระบบหักบัญชีเช็คด้วยภาพเช็คและระบบการจัดเก็บภาพเช็ค (ICAS) ซึ่งระบบดังกล่าวธนาคารที่รับเช็คเข้าบัญชีเพื่อเรียกเก็บจะตรวจสอบต้นฉบับเช็คเรียกเก็บแล้วทำการส่งข้อมูลและภาพเช็คเรียกเก็บไปยังศูนย์หักบัญชีของธนาคาร ท. (ศูนย์เคลียริ่งเช็ค) โดยไม่ต้องส่งต้นฉบับเช็คเรียกเก็บไปด้วย ศูนย์เคลียริ่งเช็คจะทำการหักบัญชีด้วยภาพเช็คและระบบการจัดเก็บภาพเช็คจากบัญชีลูกค้าของธนาคารเจ้าของเช็คไปเข้าบัญชีผู้ทรงเช็คที่ธนาคารที่เรียกเก็บ ในกรณีที่ไม่อาจจ่ายเงินตามเช็คได้ ศูนย์เคลียริ่งเช็คจะปฏิเสธไม่ทำการหักบัญชีและจัดส่งข้อมูลและภาพเช็คไปยังธนาคารเจ้าของเช็คเพื่อตรวจสอบ และให้ธนาคารเจ้าของเช็คจัดทำและส่งข้อมูลเช็คที่ส่งคืนพร้อมเหตุผลการคืนเช็คผ่านเครื่องรับส่งข้อมูลและภาพเช็คไปให้ธนาคารที่เรียกเก็บรับข้อมูลและภาพเช็คที่รับคืนผ่านเครื่องรับส่งข้อมูลและภาพเช็ค แล้วจัดทำใบแจ้งผลคืนเช็คพร้อมแนบเช็คคืนให้แก่ลูกค้าผู้นำเช็คเข้าเรียกเก็บตามพระราชบัญญัติว่าด้วยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2544 มาตรา 22, 23 ธนาคาร ท. สาขาถนนวิทยุ ถือว่าเป็นธนาคารที่ปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คที่มูลคดีเกิดขึ้นนั้น เห็นว่า คำว่า มูลคดี หมายถึงต้นเหตุอันเป็นที่มาแห่งการโต้แย้งสิทธิอันจะทำให้โจทก์เกิดอำนาจฟ้อง ความผิดอันเกิดจากการใช้เช็คเกิดขึ้นเมื่อเช็คถูกธนาคารปฏิเสธการจ่ายเงิน สถานที่ที่ธนาคารปฏิเสธการจ่ายเงินเป็นสถานที่ที่มูลคดีเกิด แม้ธนาคาร ท. ทุกสาขาจะใช้ระบบหักบัญชีเช็คด้วยภาพเช็คและระบบการจัดเก็บภาพเช็ค (ICAS) ก็ตาม แต่ระบบดังกล่าวหน้าที่ปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คยังคงเป็นของธนาคารเจ้าของเช็คดังเดิม เมื่อธนาคารเจ้าของเช็คปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คก็จัดทำใบคืนเช็คส่งไปยังศูนย์เคลียริ่งเพื่อส่งต่อไปยังธนาคารที่เรียกเก็บ แล้วธนาคารที่เรียกเก็บทำการออกใบแจ้งผลเช็คคืนกับส่งใบคืนเช็คและเช็คต้นฉบับคืนให้แก่ลูกค้า ระบบหักบัญชีเช็คด้วยภาพเช็คและระบบการจัดเก็บภาพเช็ค (ICAS) จึงเป็นเพียงวิธีการปฏิบัติเพื่ออำนวยความสะดวกให้แก่ลูกค้าธนาคาร เป็นการเพิ่มประสิทธิภาพในการให้บริการเรียกเก็บเงินตามเช็คให้สะดวกรวดเร็วยิ่งขึ้นกว่าวิธีเรียกเก็บแบบเดิม ๆ ธนาคารที่เรียกเก็บหาได้มีหน้าที่ปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คและออกใบคืนเช็คโดยลำพังไม่ จึงเป็นเพียงตัวแทนธนาคารเจ้าของเช็คในการส่งมอบใบคืนเช็คให้แก่โจทก์เท่านั้น ส่วนพระราชบัญญัติว่าด้วยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2544 มาตรา 22, 23 เป็นเรื่องความมีผลของการส่งและการรับข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ มิได้มีผลทำให้หน้าที่ปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คโอนไปเป็นหน้าที่ของธนาคารที่เรียกเก็บตามที่โจทก์ฎีกาด้วยไม่ จึงถือไม่ได้ว่ามูลคดีเกิดขึ้นที่ธนาคาร ท. สาขาถนนวิทยุ คดีโจทก์จึงอยู่นอกเขตอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น ที่ศาลล่างทั้งสองพิพากษายืนกันมาให้ยกฟ้องโจทก์ ศาลฎีกาเห็นพ้อง ฎีกาของโจทก์ฟังไม่ขึ้น
พิพากษายืน