คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 4812/2531

ทรัพย์มรดกของผู้ตายมีอะไรบ้างเป็นเรื่องสำคัญ กฎหมายจึงได้กำหนดหน้าที่ของผู้จัดการมรดกที่ศาลตั้งว่าต้องลงมือจัดทำบัญชีทรัพย์มรดกภายในสิบห้าวัน และให้แล้วเสร็จภายในหนึ่งเดือนนับแต่วันที่ได้ฟังคำสั่งศาล ถ้าผู้จัดการมรดกมิได้จัดทำบัญชีภายในเวลาและตามแบบที่กำหนดไว้ ศาลมีอำนาจถอนผู้จัดการมรดกได้ การที่ผู้คัดค้านซึ่งเป็นผู้จัดการมรดกที่ศาลตั้งมิได้จัดทำบัญชีทรัพย์มรดกภายในกำหนดเวลาตามกฎหมาย โดยอ้างว่าได้ดำเนินการให้เจ้าพนักงานที่ดินลงชื่อผู้คัดค้านในฐานะผู้จัดการมรดกแล้ว แต่ยังไม่สามารถแบ่งปันมรดก เนื่องจากผู้ร้องได้อายัดที่ดินมรดกไว้นั้น ไม่เป็นเหตุผลอันสมควร เพราะนับตั้งแต่ผู้คัดค้านได้รับแต่งตั้งจากศาลจนถึงวันที่ผู้ร้องมาร้องขอให้ศาลสั่งถอนผู้จัดการมรดกเป็นเวลา 1 ปีเศษ ผู้คัดค้านมิได้จัดทำบัญชีทรัพย์มรดกแต่อย่างใด ทั้งการที่ผู้ร้องอายัดที่ดินมรดกไว้ก็ไม่เป็นเหตุที่ทำให้ผู้คัดค้านไม่สามารถจัดทำบัญชีทรัพย์มรดกได้ ย่อมมีเหตุที่ศาลจะถอนผู้คัดค้านจากการเป็นผู้จัดการมรดก บัญชีทรัพย์มรดกที่ผู้จัดการมรดกต้องจัดทำขึ้นตามกฎหมายหมายถึงบัญชีทรัพย์มรดกที่ได้จัดทำขึ้นภายหลังที่ผู้จัดการมรดกได้รับแต่งตั้งจากศาลแล้ว มิใช่บัญชีทรัพย์มรดกที่ผู้คัดค้านยื่นต่อศาลในวันที่ยื่นคำร้องขอเป็นผู้จัดการมรดก

ผู้ร้องยื่นคำร้องขอให้ศาลสั่งถอนผู้คัดค้านที่ 2 จากการเป็นผู้จัดการมรดกของผู้ตายและตั้งผู้ร้องเป็นผู้จัดการมรดกแทนผู้คัดค้านที่ 1 และที่ 2 ค้านว่า ผู้คัดค้านที่ 2 ได้ดำเนินการขอให้ลงชื่อตนในที่ดินมรดกในฐานะผู้จัดการมรดกแล้ว แต่ไม่อาจดำเนินการได้ ขอให้ยกคำร้อง ศาลชั้นต้นสั่งให้ถอนผู้คัดค้านที่ 2 จากการเป็นผู้จัดการมรดกและตั้งให้ผู้ร้องเป็นแทน ผู้คัดค้านทั้งสองอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน ผู้คัดค้านทั้งสองฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า "ข้อเท็จจริงฟังได้เป็นยุติตามที่ผู้คัดค้านทั้งสองแถลงรับว่า ผู้คัดค้านที่ 2 ยังไม่ได้ทำบัญชีทรัพย์มรดกภายในกำหนดเวลาตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1728, 1729 ประเด็นที่จะต้องวินิจฉัยตามฎีกาของผู้คัดค้านทั้งสองก็คือ มีเหตุสมควรที่จะถอนผู้คัดค้านที่ 2 ออกจากการเป็นผู้จัดการมรดกรายนี้เพียงใดหรือไม่เห็นว่า แม้จะได้ความว่าผู้คัดค้านที่ 2 ได้ดำเนินการขอให้ลงชื่อผู้คัดค้านที่ 2 ในฐานะผู้จัดการมรดกลงในโฉนดที่ดินมรดกของนางสาวเคลิ้ม รุ่งสุวรรณแล้วก็ตาม แต่ทรัพย์มรดกของผู้ตายมีอะไรบ้างเป็นเรื่องสำคัญกฎหมายจึงได้กำหนดหน้าที่ของผู้จัดการมรดกไว้ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1728 ว่า ผู้จัดการมรดกที่ศาลตั้งต้องลงมือจัดทำบัญชีทรัพย์มรดกภายในสิบห้าวันนับแต่วันที่ได้ฟังคำสั่งศาลแล้ว และตามมาตรา 1729 ก็บัญญัติให้ผู้จัดการมรดกที่ศาลตั้งต้องจัดทำบัญชีทรัพย์มรดกให้แล้วเสร็จภายในหนึ่งเดือนนับแต่วันที่ได้ฟังคำสั่งศาลแล้ว ทั้งตามมาตรา 1731 ได้บัญญัติให้ศาลมีอำนาจถอนผู้จัดการมรดกได้ ถ้าผู้จัดการมรดกมิได้จัดทำบัญชีภายในเวลาและตามแบบที่กำหนดไว้ ฉะนั้นเมื่อผู้คัดค้านที่ 2 มิได้จัดทำบัญชีทรัพย์มรดกภายในกำหนดเวลาตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1728 และ 1729 ศาลย่อมมีอำนาจตามมาตรา 1731 ที่จะใช้ดุลพินิจพิจารณาว่ามีเหตุสมควรสั่งถอนผู้คัดค้านที่ 2 ออกจากการเป็นผู้จัดการมรดกรายนี้เพียงใดหรือไม่ ที่ผู้คัดค้านที่ 2 อ้างว่า ได้ดำเนินการให้เจ้าพนักงานที่ดินลงชื่อผู้คัดค้านที่ 2 ในฐานะผู้จัดการมรดกแล้ว แต่ยังไม่สามารถแบ่งปันมรดกเนื่องจากผู้ร้องกับพวกได้อายัดที่ดินมรดกไว้นั้น ไม่เป็นเหตุผลอันสมควรเพราะนับตั้งแต่ผู้คัดค้านที่ 2 ได้รับแต่งตั้งจากศาลจนถึงวันที่ผู้ร้องมาร้องขอให้ศาลสั่งถอนผู้จัดการมรดกเป็นเวลา 1 ปีเศษผู้คัดค้านมิได้จัดทำบัญชีทรัพย์มรดกแต่อย่างใด การที่ผู้ร้องกับพวกอายัดที่ดินมรดกไว้ก็ไม่เป็นเหตุที่ทำให้ผู้คัดค้านที่ 2 ไม่สามารถจัดทำบัญชีทรัพย์มรดกได้นอกจากนี้ที่ผู้ร้องคัดค้านทั้งสองฎีกาว่าได้ยื่นบัญชีทรัพย์มรดกไว้แล้วในวันที่ผู้คัดค้านที่ 2 ยื่นคำร้องขอเป็นผู้จัดการมรดกนั้นฟังไม่ได้ เพราะบัญชีทรัพย์มรดกตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1731 หมายถึงบัญชีทรัพย์มรดกซึ่งได้จัดทำขึ้นโดยผู้จัดการมรดกภายหลังที่ได้รับแต่งตั้งจากศาลแล้ว ที่ศาลอุทธรณ์พิพากษายืนให้ถอนผู้คัดค้านที่ 2 จากการเป็นผู้จัดการมรดกรายนี้และตั้งให้ผู้ร้องเป็นผู้จัดการมรดกนั้นชอบแล้ว"

พิพากษายืน