คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 496/2483

ได้แต่งงานกันตามประเพณีแล้วแต่ยังไม่ได้จดทะเบียนก็ถือได้หเพียงว่าเป็นสัญญาจะสมรสหรือหมั้นเท่านั้นในกรณีเช่นนี้ถ้าชายฟ้องเรียกของหมั้นจะต้องพิจารณาว่าฝ่ายใดเป็นผู้ผิด

ได้ความว่าเมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๒ โจทก์ได้สู่ขอจำเลยที่ ๑ บุตรีจำเลยที่ ๑ เป็นภริยาทำพิธีสมรสกันตามประเพณีและอยู่กินด้วยกันต่อมาขอให้จำเลยที่ ๒ ไปจดทะเบียนสมรสให้ถูกต้องตาม กฎหมายแต่จำเลยไม่ยอม โจทก์จึงฟ้องเรียกเงินและทองที่ให้คืนและเรียกค่าเสียหาย

ศาลฎีกาเห็นว่า การสมรสนี้ยังไม่สมบุรณ์ตามกฎหมายเพราะผิดเงื่อนไขมาตรา ๑๔๔๙ เมื่อการสมรสยังไม่สมบูรณ์แม้ชายหญิงจะอยู่กินด้วยกันแล้วก็ดี ก็ถือได้แต่เพียงว่าเพียงแต่ สัญญาจะสมรสหรือหมั้นเท่านั้น แต่คดียังไม่ปรากฏว่าเป็นความผิดของฝ่ายใด จึงพิพากษายืนตามศาลอุทธรณ์ ให้ย้อนสำนวนไปให้ศาลชั้นต้นชี้ขาดในประเด็นข้อเท็จจริงว่าฝ่ายโจทก์หรือ จำเลยเป็นฝ่ายผิดไม่ไปจดทะเบียนสมรสแล้วพิพากษาใหม่