คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 5203/2538

แม้บริษัท ม.ผู้รับตราส่งในต่างประเทศได้รับช่วงสิทธิของโจทก์ที่จะเรียกร้องเอาตามสัญญารับขนให้ผู้ส่งส่งมอบสินค้าที่ขนส่งแต่บริษัท ม.ไม่ได้รับสินค้าพิพาทจากโจทก์จึงไม่มีหนี้ที่จะต้องชำระให้โจทก์และไม่มีส่วนได้เสียสำหรับสินค้าที่สูญหายเพราะไม่ใช่เจ้าของโจทก์ซึ่งเป็นผู้ส่งย่อมได้รับความเสียหายจึงมีอำนาจฟ้องเรียกราคาสินค้าพิพาทจากผู้ขนส่งได้ ในการออกใบตราส่งแม้ไม่มีชื่อจำเลยเป็นผู้ขนส่งแต่จำเลยเป็นผู้ออกในนามของบริษัท ฟ.ผู้ขนส่งแสดงว่าจำเลยในฐานะตัวแทนของบริษัท ฟ.ตัวการได้ทำสัญญารับขนสินค้าพิพาทกับโจทก์เมื่อสินค้าพิพาทเกิดสูญหายที่ปลายทางในระหว่างอยู่ในความรับผิดชอบของบริษัท ฟ.ผู้ขนส่งจำเลยซึ่งเป็นตัวแทนทำสัญญาขนส่งตัวการซึ่งอยู่ต่างประเทศและมีภูมิลำเนาอยู่ต่างประเทศจึงต้องรับผิดตามสัญญารับขนนั้นโดยลำพังตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา824และมาตรา616 ข้อยกเว้นหรือจำกัดความรับผิดในใบตราส่งจำเลยเป็นผู้กำหนดขึ้นเองฝ่ายเดียวโดยพิมพ์ไว้ด้านหลังใบตราส่งเป็นภาษาอังกฤษตัวอักษรมีขนาดเล็กมากจนยากที่จะอ่านได้ไม่มีช่องสำหรับให้ผู้ใดลงชื่อและไม่มีคำแปลภาษาไทยแม้ อ.หุ้นส่วนผู้จัดการของโจทก์จะมีความรู้ภาษาอังกฤษแต่ก็มิได้ลงลายมือชื่อแสดงความตกลงด้วยชัดแจ้งและยังทักท้วงไว้ด้วยข้อยกเว้นหรือจำกัดความรับผิดดังกล่าวจึงเป็นโมฆะตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา625เมื่อสินค้าพิพาทเกิดสูญหายในระหว่างอยู่ในความครอบครองของผู้ขนส่งจำเลยจึงต้องรับผิดต่อโจทก์ชดใช้ราคาสินค้าพิพาทตามจำนวนที่ระบุไว้ในใบกำกับสินค้าหรือใบแสดงราคาสินค้าตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา620 จำเลยฎีกาในประเด็นที่ว่าจำเลยเป็นตัวแทนทำสัญญาประกันภัยให้แก่โจทก์หรือไม่เมื่อประเด็นข้อนี้โจทก์เป็นผู้กล่าวอ้างและศาลอุทธรณ์วินิจฉัยต้องกันกับคำพิพากษาศาลชั้นต้นว่าจำเลยไม่ได้เป็นตัวแทนของโจทก์นำสินค้าไปเอาประกันภัยโจทก์มิได้ฎีกาหรือแก้ฎีกาเป็นประเด็นขึ้นมาข้อวินิจฉัยของศาลล่างดังกล่าวจึงเป็นผลดีแก่จำเลยแล้วไม่เป็นประเด็นที่ศาลฎีกาจะวินิจฉัยอีก

โจทก์ ฟ้อง ว่า โจทก์ ว่าจ้าง ให้ จำเลย ทำการ ขนส่ง สินค้า อัญมณีทับทิม เจียระไนราคา 207,226.47 บาท จาก ประเทศ ไทย ไป ประเทศ อังกฤษ ทั้ง มอบหมาย ให้ จำเลย เป็น ตัวแทน ไป ทำ สัญญาประกันภัย ความเสียหาย หรือสูญหาย ที่ อาจ เกิดขึ้น แก่ สินค้า ใน ระหว่าง การ ขนส่ง ไว้ กับ บริษัทประกันภัย ไทยวิวัฒน์ จำกัด ตาม มูลค่า ของ สินค้า ดังกล่าว ปรากฏว่า จำเลย ทำ สินค้า ของ โจทก์ สูญหาย ระหว่าง การ ขนส่ง และ จำเลย ไม่ได้ ทำสัญญาประกันภัย ตาม ที่ มอบหมาย ไว้ ทำให้ โจทก์ เสียหาย ไม่สามารถ เรียกร้อง ค่าสินไหมทดแทน ความ สูญหาย ของ สินค้า ของ สินค้า จาก บริษัทประกันภัย ไทยวิวัฒน์ จำกัด ได้ จำเลย ใน ฐานะ ผู้ขนส่ง และ ใน ฐานะ ตัวแทน ของ โจทก์ จึง ต้อง รับผิด ชดใช้ ค่าเสียหาย แก่ โจทก์ ตาม มูลค่า ของ สินค้าที่ สูญหาย เป็น เงิน จำนวน 207,226.47 บาท โจทก์ ทวงถาม จำเลย ไม่ชำระขอให้ บังคับ จำเลย ชำระ เงิน จำนวน 222,239.67 บาท แก่ โจทก์ พร้อมดอกเบี้ย

จำเลย ให้การ ว่า จำเลย ไม่ได้ เป็น ผู้ขนส่ง สินค้า ทางอากาศ ในคดี นี้ จำเลย เป็น ตัวแทน ของ บริษัท ผู้ขนส่ง สินค้า ซึ่ง มี ภูมิลำเนาอยู่ ต่างประเทศ ซึ่ง โจทก์ ทราบ ดี และ บริษัท ผู้ขนส่ง เป็น ผู้ ออกใบตราส่ง ให้ โจทก์ สินค้า ที่ ขนส่ง สูญหาย ระหว่าง รอ ส่งมอบ ให้ แก่ บริษัทผู้รับตราส่ง ที่ ประเทศ อังกฤษ จำเลย ไม่ได้ เกี่ยวข้อง กับ การ ขนส่ง สินค้า ราย นี้ และ ไม่ได้ ทำ สัญญา รับขนส่ง แทน ตัวการ ซึ่ง อยู่ ต่างประเทศโจทก์ ระบุ ราคา สินค้า เพื่อ การ ขนส่ง เพียง 500 เหรียญ สหรัฐ อเมริกาและ โจทก์ ลงลายมือชื่อ รับทราบ ตกลง ตาม เงื่อนไข จำกัด ความรับผิด ชอบของ บริษัท ผู้ขนส่ง สิทธิ ของ โจทก์ โอน ไป ยัง ผู้รับตราส่ง แล้ว โจทก์ จึงไม่มี อำนาจฟ้อง โจทก์ ไม่เคย มอบ ให้ จำเลย เป็น ตัวแทน ไป เอา ประกันภัยสินค้า ที่ ขนส่ง ขอให้ ยกฟ้อง

ศาลชั้นต้น พิจารณา แล้ว พิพากษา ให้ จำเลย ชำระ เงิน จำนวน 207,226.47บาท พร้อม ดอกเบี้ย

โจทก์ และ จำเลย อุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์ พิพากษายืน

จำเลย ฎีกา

ศาลฎีกา วินิจฉัย ว่า "พิเคราะห์ แล้ว ข้อเท็จจริง ที่ คู่ความนำสืบ และ ไม่ได้ โต้เถียง ใน ชั้นฎีกา รับฟัง ได้ ใน เบื้องต้น ว่า เมื่อวันที่ 9 มีนาคม 2531 จำเลย ใน ฐานะ ตัวแทน ของ บริษัท เฟดเดอรัล เอ็กซ์เพรส จำกัด ซึ่ง มี สำนักงาน ใหญ่ ใน ประเทศ สหรัฐอเมริกา ได้รับ ขนสินค้า พิพาท อัญมณี จำนวน 994 เม็ด น้ำหนัก รวม 158.43 กะรัตราคา 8,136.10 เหรียญ สหรัฐ อเมริกา คิด เป็น เงิน จำนวน 207,226.47 บาทของ โจทก์ โดย ทางอากาศ เพื่อ ส่ง ไป ให้ บริษัท มอร์ริส โกลด์แมน เจมส์ จำกัด ลูกค้า ของ โจทก์ ที่ ประเทศ อังกฤษ โจทก์ ได้ สำแดง รายการ สินค้า ตาม ใบขนสินค้า ขาออก และ แบบแสดงรายการ การค้า เอกสาร หมาย จ. 3 ของเจ้าพนักงาน ศุลกากร และ ทำ ใบ กำกับ สินค้า หรือ ใบ แสดง ราคา สินค้าเอกสาร หมาย จ. 4 มอบ ให้ จำเลย พร้อม สินค้า พิพาท จำเลย ได้ ออก ใบตราส่งเอกสาร หมาย จ. 5 ให้ โจทก์ แต่ ปรากฏว่า สินค้า ดังกล่าว ได้ สูญหาย ไปที่ ปลายทาง

ปัญหา ที่ จะ ต้อง วินิจฉัย ข้อ แรก ตาม ฎีกา จำเลย มี ว่า โจทก์ มีอำนาจฟ้อง หรือไม่ จำเลย ต่อสู้ ใน คำให้การ ข้อ นี้ ว่า บริษัท มอร์รีส โกลด์แมน เจมส์ จำกัด ผู้รับตราส่ง ได้ เรียกร้อง ให้ ส่งมอบ หีบ ห่อ สินค้า ที่ เมือง ท่า ปลายทาง แล้ว ดังนั้น สิทธิ ทั้งหลาย ของ โจทก์ผู้ส่ง สินค้า อัน เกิดจาก สัญญา รับขน ย่อม ตก ไป ได้ แก่ บริษัท มอร์รีส โกลด์แมน เจมส์ จำกัด โจทก์ จึง ไม่มี อำนาจฟ้อง นาย อดิเทพ เลิศวิวัฒน์ตระกูล ซึ่ง เคย เป็น หุ้นส่วน ผู้จัดการ ของ โจทก์ ใน ระหว่าง เกิด มูลคดี นี้ พยานโจทก์ เบิกความ ว่า ใน การ ขาย สินค้า อัญมณีให้ แก่ ลูกค้า ใน ต่างประเทศ โจทก์ มี ข้อตกลง ซื้อ ขาย กับ ลูกค้า ว่าสินค้า ที่ ส่ง ไป นั้น จะ ต้อง ถึง มือ ผู้รับ และ ให้ ผู้รับ ตรวจ ดู ความถูกต้อง ก่อน จึง จะ ชำระ เงิน และ การ ซื้อ ขาย สินค้า พิพาท ไม่ปรากฏ ว่าเป็น การ ซื้อ ขาย ใน ระบบ ที่ ผู้ซื้อ จะ ต้อง ประกันภัย เอง เพื่อ ความเสียหาย อัน เกิด แก่ สินค้า พิพาท หรือไม่ นาย บุญส่ง บุญใจ กรรมการ ของ จำเลย เบิกความ ว่า สินค้า พิพาท ได้ จัด ส่ง ถึง ปลายทาง แล้ว เกิดสูญหาย และ รอ การ ส่งมอบ ให้ ลูกค้า ของ โจทก์ เท่านั้น และ ตาม โทร สาร หรือแฟกซ์ เอกสาร หมาย จ. 24 มี ข้อความ ระบุ ว่า ผู้รับตราส่ง ใน ต่างประเทศได้ ใช้ สิทธิเรียกร้อง ให้ บริษัท เฟดเดอรัลเอ็กซ์เพรส จำกัด ใน กรุงลอนดอน ส่งมอบ สินค้า พิพาท แล้ว และ จำเลย ฎีกา อ้าง ประมวล กฎหมาย แพ่ง และ พาณิชย์ มาตรา 627 ซึ่ง บัญญัติ ถึง สิทธิ ทั้งหลาย ของ ผู้ส่งอัน เกิด แต่ สัญญา รับขน ย่อม ตก แก่ ผู้รับตราส่ง นั้น ศาลฎีกา เห็นว่าแม้ จะ ถือว่า บริษัท มอร์รีส โกลด์แมน เจมส์ จำกัด ได้รับ ช่วง สิทธิ ของ โจทก์ ที่ จะ เรียกร้อง เอา ตาม สัญญา รับขน ดัง ที่ จำเลย อ้าง แต่ บริษัทดังกล่าว ไม่ได้ รับ สินค้า ที่ สูญหาย ไป บริษัท ดังกล่าว ซึ่ง เป็น ผู้ซื้อสินค้า พิพาท จาก โจทก์ ก็ ไม่มี หนี้ ที่ จะ ต้อง ชำระ ให้ โจทก์ และ ไม่มีส่วนได้เสีย สำหรับ สินค้า ที่ สูญหาย เพราะ ไม่ใช่ เจ้าของ โจทก์ ซึ่งเป็น ผู้ส่ง ย่อม ได้รับ ความเสียหาย จึง มีอำนาจ ฟ้อง เรียก ราคา สินค้าพิพาท จาก ผู้ขนส่ง ได้ โจทก์ มีอำนาจ ฟ้อง ฎีกา จำเลย ข้อ นี้ ฟังไม่ขึ้น

ปัญหา ข้อ สอง ตาม ฎีกา จำเลย มี ว่า จำเลย เป็น ผู้ขนส่ง สินค้า พิพาทที่ จะ ต้อง รับผิด ต่อ โจทก์ หรือไม่ จำเลย ฎีกา ว่า จำเลย เป็น ตัวแทน บริษัท เฟดเดอรัลเอ็กซ์เพรส จำกัด ผู้ขนส่ง มิใช่ เป็น ผู้ขนส่ง โดยตรง จึง ไม่ต้อง รับผิด นั้น โจทก์ นำสืบ ว่า จำเลย รับขนส่ง สินค้า พิพาท ของโจทก์ ใน นาม เฟดเดอรัล เอ็กซ์เพรส และ ข้อเท็จจริง ได้ความ ตาม ที่ จำเลย นำสืบ ว่า จำเลย เป็น ตัวแทน ขนส่ง สินค้า พิพาท ของ บริษัท เฟดเดอรัล เอ็กซ์เพรส จำกัด ซึ่ง มี สำนักงาน ใหญ่ ใน ประเทศ สหรัฐอเมริกา และ ไม่มี สำนักงาน สาขา ใน ประเทศ ไทย เห็นว่า ใน การ ออก ใบตราส่ง เอกสาร หมาย จ. 5 แม้ ไม่มี ชื่อ จำเลย แต่ จำเลย เป็น ผู้ ออกใน นาม ของ บริษัท เฟดเดอรัล เอ็กซ์เพรส จำกัด โจทก์ ให้ จำเลย ขนส่ง สินค้า พิพาท ทางอากาศ จาก ประเทศ ไทย ไป ยัง ผู้ซื้อ ซึ่ง เป็น ลูกค้า ของโจทก์ ที่ ประเทศ อังกฤษ แสดง ว่า จำเลย ใน ฐานะ ตัวแทน ของ บริษัท เฟดเดอรัล เอ็กซ์เพรส จำกัด ตัวการ ได้ ทำ สัญญา รับขน สินค้า พิพาท กับ โจทก์ เมื่อ สินค้า พิพาท เกิด สูญหาย ที่ ปลายทาง ใน ระหว่าง อยู่ ในความรับผิด ชอบ ของ บริษัท เฟดเดอรัล เอ็กซ์เพรส จำกัด ผู้ขนส่ง จำเลย ซึ่ง เป็น ตัวแทน ทำ สัญญา ขนส่ง แทน ตัวการ ซึ่ง อยู่ ต่างประเทศและ มี ภูมิลำเนา อยู่ ต่างประเทศ จำเลย ใน ฐานะ ตัวแทน จึง ต้อง รับผิด ตามสัญญา รับขน นั้น โดย ลำพัง ดัง ที่ บัญญัติ ไว้ ใน ประมวล กฎหมาย แพ่ง และพาณิชย์ มาตรา 824 และ มาตรา 616 ไม่ว่า จำเลย เป็น ผู้ขนส่ง เอง หรือเป็น ตัวแทน ของ ผู้ขนส่ง ซึ่ง อยู่ ต่างประเทศ และ มี ภูมิลำเนา อยู่ต่างประเทศ ก็ ตาม จำเลย ไม่ หลุดพ้น ความรับผิด ฎีกา จำเลย ข้อ นี้ ก็ฟังไม่ขึ้น เช่นกัน

ที่ จำเลย ฎีกา ใน ประเด็น ที่ ศาลชั้นต้น กำหนด ว่า จำเลย เป็น ตัวแทนทำ สัญญาประกันภัย ให้ แก่ โจทก์ หรือไม่ นั้น เห็นว่า ประเด็น ข้อ นี้โจทก์ เป็น ผู้กล่าวอ้าง และ ศาลอุทธรณ์ วินิจฉัย ต้อง กัน กับ คำพิพากษาศาลชั้นต้น แล้ว ว่า จำเลย ไม่ได้ เป็น ตัวแทน ของ โจทก์ นำ สินค้า ที่ รับขนส่ง ไป เอา ประกันภัย โจทก์ มิได้ ฎีกา หรือ แก้ ฎีกา เป็น ประเด็น ขึ้น มาข้อ วินิจฉัย ของ ศาลล่าง เป็น ผล ดี แก่ จำเลย แล้ว จึง ไม่เป็น ประเด็น ที่ศาลฎีกา จะ วินิจฉัย อีก

ปัญหา ข้อ สุดท้าย ตาม ฎีกา จำเลย มี ว่า ค่าเสียหาย ของ โจทก์ มีเพียงใด โจทก์ นำสืบ ว่า จำเลย รับขน สินค้า พิพาท ให้ โจทก์ และ ทำให้สินค้า สูญเสีย จำเลย ต้อง ชดใช้ ราคา ตาม มูลค่า ของ สินค้า พิพาท จำนวน8,136.10 เหรียญ สหรัฐ อเมริกา ตาม ที่ ระบุ ไว้ ใน ใบ กำกับ สินค้า หรือใบ แสดง ราคา สินค้า เอกสาร หมาย จ. 4 แต่ จำเลย นำสืบ ต่อสู้ ว่า จำเลยได้ ออก ใบตราส่ง เอกสาร หมาย จ. 5 จำกัด ความรับผิด สำหรับ สินค้า พิพาทตาม ที่ ระบุ ไว้ ใน ใบตราส่ง ไม่เกิน 500 เหรียญ สหรัฐ อเมริกา โดย ไม่คำนึง ถึง มูลค่า ของ สินค้า จำเลย ได้ แจ้ง ให้ โจทก์ ทราบ และ ลงชื่อ ในช่องว่าง ที่ หมายเลข 7 ใน สามเหลี่ยม สี ส้ม ของ ใบตราส่ง แล้ว เห็นว่าข้อยกเว้น หรือ จำกัด ความรับผิด ใน ใบตราส่ง จำเลย เป็น ผู้กำหนด ขึ้น เองแต่ ฝ่ายเดียว นาย อดิเทพ หุ้นส่วน ผู้จัดการ ของ โจทก์ เบิกความ ว่า ได้ โต้แย้ง ข้อยกเว้น หรือ จำกัด ความรับผิด ของ นาย บุญส่ง กรรมการ ของ จำเลย แล้ว ใน วันที่ จำเลย ได้รับ ขนส่ง สินค้า ของ โจทก์ ครั้งแรกเพราะ มิฉะนั้น หาก สินค้า เกิด สูญหาย ขึ้น โจทก์ จะ ได้รับ ความเสียหายและ นาย บุญส่ง พยาน จำเลย เบิกความ ตอบ คำถามค้าน ยอมรับ ว่า นาย อดิเทพ ได้ ทักท้วง ข้อยกเว้น หรือ จำกัด ความรับผิด ชอบ ของ จำเลย ที่ ระบุ ไว้ใน ใบตราส่ง แล้ว ด้วย นอกจาก นี้ ข้อยกเว้น หรือ จำกัด ความรับผิด ที่ พิมพ์ไว้ ด้านหลัง ใบตราส่ง เป็น ภาษา อังกฤษ ตัวอักษร มี ขนาด เล็ก มาก จน ยากที่ จะ อ่าน ได้ ไม่มี ช่องว่าง สำหรับ ให้ ผู้ใด ลงชื่อ และ ไม่มี คำแปลภาษา ไทย แนบ อยู่ ด้วย แม้ ว่า นาย อดิเทพ มี ความรู้ ภาษา อังกฤษ แต่ ใน ช่อง หมายเลข 6 ใน สามเหลี่ยม สี ส้ม ที่ ระบุ ว่า มูลค่า ที่ สำแดง ในการ ขนส่ง 500 เหรียญ สหรัฐ อเมริกา ก็ ไม่มี ลายมือชื่อ ของ นาย อดิเทพ หุ้นส่วน ผู้จัดการ ของ โจทก์ ใน ขณะ นั้น แสดง ความ ตกลง ด้วย ชัดแจ้ง ในข้อยกเว้น หรือ จำกัด ความรับผิด ชอบ เช่นว่า นั้น ดังนั้น ข้อยกเว้นหรือ จำกัด ความรับผิด ของ จำเลย ผู้ขนส่ง ดังกล่าว จึง เป็น โมฆะ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 625 เมื่อ โจทก์ ได้ ส่งมอบใบ กำกับ สินค้า หรือ ใบ แสดง ราคา สินค้า เอกสาร หมาย จ. 4 ซึ่ง ได้ บอกรายละเอียด ของ ราคา และ สภาพ แห่ง สินค้า พิพาท และ ส่งมอบ สินค้า พิพาทแก่ จำเลย แล้ว สินค้า พิพาท เกิด สูญหาย ใน ระหว่าง อยู่ ใน ความ ครอบครองของ ผู้ขนส่ง จำเลย จึง ต้อง รับผิด ต่อ โจทก์ ตาม ประมวล กฎหมาย แพ่ง และพาณิชย์ มาตรา 620 และ ต้อง ชดใช้ ราคา สินค้า พิพาท ตาม จำนวน ที่ ระบุไว้ ใน ใบ กำกับ สินค้า หรือ ใบ แสดง ราคา สินค้า จำนวน 8,136.10เหรียญ สหรัฐ อเมริกา ซึ่ง คิด เป็น เงิน ไทย จำนวน 207,226.47 บาทฎีกา จำเลย ข้อ นี้ ฟังไม่ขึ้น ที่ ศาลล่าง ทั้ง สอง พิพากษา มา นั้นศาลฎีกา เห็นพ้อง ด้วย "

พิพากษายืน 1,500 บาท