คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 818/2491

เรื่องโมฆะกรรมที่คู่กรณีได้กลับคืนยังฐานะเดิมนั้น กฎหมายบัญญัติไว้เฉพาะกรณีที่เป็นโมฆียะกรรมแล้วถูกบอกล้างตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 136 ส่วนนิติกรรมที่เป็นโมฆะมาแต่แรกนั้น หาได้บัญญัติถึงการกลับคืนฐานะเดิมไม่ เพราะเมื่อเป็นการเสียเปล่ามาแต่ต้นแล้ว ฐานะของคู่กรณีก็มิได้เคยมีการเปลี่ยนแปลงเลย

ที่ดินยังเป็นกรรมสิทธิ์ของเจ้าของอยู่ ผู้อื่นไปขอใบเหยียบย่ำได้มาเท่านั้น หาทำให้เกิดกรรมสิทธิ์ในที่ดินไม่

ที่พิพาทเป็นที่บ้าน แม้ภายหลังรื้อเรือนลง ก็หาทำให้สภาพของที่เปลี่ยนไปไม่

ซื้อขายที่ดินโดยมิได้จดทะเบียน สัญญาเป็นโมฆะ ผู้ขายฟ้องเรียกที่ดินคืนได้ถ้าผู้ซื้อไม่ได้ฟ้องแย้งขอให้ผู้ขายคืนราคาที่รับไปศาลก็ไม่พิพากษาให้ผู้ขายคืนเงิน

โจทก์ฟ้องว่า จำเลยได้ขายที่ดินและเรือนแก่โจทก์ที่ 1 ๆ ได้ขายที่ดินดังกล่าวแก่โจทก์ที่ 2 โดยถูกต้องและชอบด้วยกฎหมายภายหลังจำเลยได้ใช้สิทธิเก็บผลไม้ในที่ดินของโจทก์ ขอให้ขับไล่และเรียกค่าเสียหาย จำเลยให้การและฟ้องแย้งว่า จำเลยได้กู้เงินโจทก์ และมอบที่ดินและเรือนให้ยึดถือเก็บประโยชน์ต่างดอกเบี้ยต่อมาโจทก์ทั้งสองไปร้องต่ออำเภอว่า ที่ดินเป็นที่ว่างเปล่าไม่มีเจ้าของ ขอใบเหยียบย่ำ และโจทก์ที่ 1 ขายโจทก์ที่ 2 จำเลยรู้เรื่องจึงนำเงินไปชำระ โจทก์ไม่ยอมรับ จำเลยจึงใช้สิทธิครอบครอง ขอให้ยกฟ้องโจทก์และให้จำเลยเข้าสู่ฐานะเดิม ให้โจทก์คืนหรือใช้ราคาเรือนที่รื้อไปด้วย

ศาลชั้นต้นเห็นว่า สัญญาระหว่างโจทก์ที่ 1 และจำเลย หาเป็นจริงดังโจทก์กล่าว ก็เป็นโมฆะเพราะมิได้ทำต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ที่พิพาทเป็นที่บ้านที่สวน โจทก์ปกครองมา 4 ปี ไม่ได้กรรมสิทธิ์พิพากษายกฟ้องโจทก์ทั้งสอง ให้ที่ดินสิ่งปลูกสร้างเป็นของจำเลยตามเดิม และให้โจทก์ที่ 1 ใช้ค่ารื้อเรือน 450 บาทแก่จำเลยศาลอุทธรณ์พิพากษายืน

โจทก์ฎีกา

ศาลฎีกา วินิจฉัยว่า เมื่อสัญญาซื้อขายระหว่างโจทก์ที่ 1 และจำเลยตกเป็นโมฆะแต่แรกแล้ว ก็เป็นการเสียเปล่ามาแต่ต้นฐานะของคู่กรณีก็มิได้เคยมีการเปลี่ยนแปลงเลย ที่ศาลล่างมิได้บังคับให้จำเลยชำระเงินให้แก่โจทก์ ก็เพราะโจทก์มิได้ฟ้องในทางเรียกเงิน การที่โจทก์ที่ 1 ไปขอใบเหยียบย่ำมาเท่านั้น ยังหาทำให้เกิดกรรมสิทธิ์ในที่รายนี้ไม่ ที่รายพิพาทนี้เป็นที่บ้านภายหลังโจทก์ไปรื้อเรือนลงหาทำให้ที่เปลี่ยนสภาพไปไม่ อายุความได้สิทธิครอบครองเพียงปีเดียวนำมาใช้บังคับไม่ได้

พิพากษายืน