คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 818/2491

เรื่องโมฆะกรรมที่คู่กรณีได้กลับคืนยังฐานะเดิมนั้น ก.ม.บัญญัติไว้ฉะเพาะกรณีที่เป็นโมฆียะกรรมแล้ว ถูกบอกล้างตาม ป.พ.พ.มาตรา 136 ส่วนนิติกรรมที่เป็นโมฆะมาแต่แรกนั้น หาได้บัญญัติถึงการกลับคืนฐานะเดิมไม่ เพราะเมื่อเป็นการเสียเปล่ามาแต่ต้นแล้ว ฐานะนของคู่กรณีก็มิได้เคยมีการเปลี่ยนแปลงเลย

ที่ดินยังเป็นกรรมสิทธิของเจ้าของอยู่ ผู้อื่นไปขอใบเหยียบย่ำได้มาเท่านั้น หาทำให้เกิดกรรมสิทธิในที่ดินไม่

ที่พิพาทเป็นที่บ้าน แม้ภายหลังรื้อเรือลง ก็หาทำให้สภาพของที่เปลี่ยนไปไม่

ซื้อขายที่ดินโดยมิได้จดทะเบียน สัญญาเป็นโมฆะ ผู้ขายฟ้องเรียกที่ดินคืนได้ ถ้าผู้ซื้อไม่ได้ฟ้องแย้งขอให้ผู้ขายคืนราคาที่รับไป ศาลก็ไม่พิพากษาให้ผู้ขายคืนเงิน

โจทก์ฟ้องว่า จำเลยได้ขายที่ดินและเรือนแก่โจทก์ที่ ๑ ๆ ได้ขายที่ดินดังกล่าวแก่โจทก์ที่ ๒ โดยถูกต้องและชอบด้วย ก.ม. ภายหลังจำเลยได้ใช้สิทธิเก็บผลไม้ในที่ดินของโจทก์ ขอให้ขับไล่และเรียกค่าเสียหาย จำเลยให้การและฟ้องแย้งว่า จำเลยได้กู้เงินโจทก์ และมอบที่ดินและเรือนให้ยึดถือเก็บประโยชน์ต่างดอกเบี้ย ต่อมาโจทก์ทั้งสองไปร้องต่ออำเภอว่า ที่ดินเป็นที่ว่างเปล่าไม่มีเจ้าของขอใบเหยียบย่ำ และโจทก์ที่ ๑ ขายโจทก์ที่ ๒ จำเลยรู้เรื่อง จึงนำเงินไปชำระ โจทก์ไม่ยอมรับ จำเลยจึงใช้สิทธิครอบครองขอให้ยกฟ้องโจทก์และให้จำเลยเข้าสู่ฐานะเดิม ให้โจทก์คืนหรือใช้ราคาเรือนที่รื้อไปด้วย

ศาลชั้นต้นเห็นว่า สัญญาระหว่างโจทก์ที่ ๑ และจำเลย หากเป็นจริงดังโจทก์กล่าว ก็เป็นโมฆะ เพราะมิได้ทำต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ ที่พิพาทเป็นที่บ้านที่สวน โจทก์ปกครองมา ๔ ปี ไม่ได้กรรมสิทธิ พิพากษายกฟ้อง โจทก์ทั้งสอง ให้ที่ดินสิ่งปลูกสร้างเป็นของจำเลยตามเดิม และให้โจทก์ที่ ๑ ใช้ค่ารื้อเรือน ๔๕๐ บาทแก่จำเลย ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน

โจทก์ฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า เมื่อสัญญาซื้อขายระหว่างโจทก์ที่ ๑ และจำเลยตกเป็นโมฆะแต่แรกแล้ว ก็เป็นการเสียเปล่ามาแต่ต้น ฐานะของคู่กรณีก็มิได้เคยมีการเปลี่ยนแปลงเลย ที่ศาลล่างมิได้บังคับให้จำเลยชำระเงินให้แก่โจทก์ ก็เพราะโจทก์มิได้ฟ้องในทางเรียกเงิน การที่โจทก์ที่ ๑ ไปขอใบเหยียบย่ำมาเท่านั้น ยังหาทำให้เกิดกรรมสิทธิในที่รายนี้ไม่ ที่รายพิพาทนี้เป็นที่บ้าน ภายหลังโจทก์ไปรื้อเรือนลงหาทำให้ที่เปลี่ยนสภาพไปไม่ อายุความได้สิทธิครอบครองเพียงปีเดียว นำมาใช้บังคับไม่ได้

พิพากษายืน