คำพิพากษาที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย
ป.พ.พ. ม. 845

จำเลยนำสายพานมามอบไว้กับโจทก์เพื่อขายแต่ยังขายไม่ได้จำเลยจึงขอให้โจทก์จ่ายเงินค่าสายพานให้จำเลยไปก่อนถ้ามีผู้ซื้อสายพานได้ตามที่นัดไว้ จำเลยก็ไม่ต้องชำระเงินคืน ถ้าผู้ซื้อไม่มาซื้อ จำเลยจะต้องชำระเงินคืน ข้อตกลงเช่นนี้เป็นสัญญายืมใช้สิ้นเปลืองตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 650 ถ้าไม่มีหลักฐานเป็นหนังสือแล้วจะฟ้องร้องบังคับคดีไม่ได้

โจทก์ได้เป็นนายหน้าไปเสนอขายเครื่องจักร์ของจำเลยต่อกระทรวงอุสาหกรรม ๆ ไม่ต้องการต่อมากรมเกษตร์ได้ทำสัญญาซื้อเครื่องจักร์รายนี้จากจำเลย แม้โจทก์จะไม่ได้เป็นผู้ชี้ช่องให้กรมเกษตร์ซื้อเครื่องจักร์รายนี้โดยตรงก็ดี แต่ที่กรมเกษตร์ทราบว่าจำเลยจะขายก็เนื่องมาจากโจทก์ไปเสนอขายทางกระทรวงอุสาหกรรมดังนี้ นับว่าโจทก์เป็นผู้ชี้ช่องให้เข้าทำสัญญากัน โจทก์มีสิทธิได้รับค่านายหน้า

ฟ้องโจทกล่าวว่าจำเลยได้ตกลงไห้โจทจัดการขายที่ดินโดยสัญญาจะไห้บำเหน็ดแต่ไนชั้นดีกาโจทดีกาว่าคดีอาดถือได้ว่ามีการตกลงกันโดยปริยายว่าโจทจะได้รับค่านายหน้าเช่นนี้ ย่อมเปนการขัดกับการฟ้องเดิมสาลดีกาไม่รับวินิจฉัยไห้

ฟ้องโจทก์กล่าวว่าจำเลยได้ตกลงให้โจทก์จัดการขายที่ดินโดยสัญญาจะให้บำเหน็จ แต่ในชั้นฎีกาโจทก์ฎีกาว่าคดีอาจถือได้ว่ามีการตกลงกันโดยปริยายว่าโจทก์จะได้รับค่านายหน้าเช่นนี้ ย่อมเป็นการขัดกับฟ้องเดิมศาลฎีกาไม่รับวินิจฉัยให้

พฤตติการณ์ที่ถือว่ากิจการสำเร็จโดยนายหน้า, เมื่อกิจการสำเร็จเพราะนายหน้าแล้ว คู่สัญญาต้องจ่ายค่านายหน้าตามสัญญาจะยกเอาข้อที่ตัวไปตกลงให้ค่านายหน้าแก่ผู้อื่นอีกมาแก้ตัวให้พ้นความรับผิดไม่ได้

จำเลยทำสัญญาให้โจทก์เป็นนายหน้าขายที่ดินโดยให้ค่านายหน้าร้อยละ 5 และส่วนที่ขายได้เกินตารางวาละ 2.75 บาท ให้เป็นของโจทก์ด้วย แต่ถ้าจำเลยขายได้เองหรือมีผู้นำเอาไปขายให้ได้แล้วสัญญานี้เป็นระงับทำสัญญาแล้วได้ 8 เดือน โจทก์ก็ยังขายไม่ได้จำเลยจึงแบ่งที่ออกเป็น 10 แปลง แล้วมีผู้อื่นมารับเป็นนายหน้าขายที่ดินไปได้ 8 แปลง โดยโจทก์ก็ทราบดังนี้ สัญญานายหน้าระหว่างโจทก์จำเลยเป็นอันระงับ

นายน่านำคำเสนอของผู้ขายยื่นให้ผู้ซื้อ ๆ ถือเอาประโยชน์จากการนี้ทำการติดต่อกับผู้ขายนับว่านายน่าได้ชี้ช่องหรือจัดการให้ทำสัญญากัน ถึงแม้ผู้ขาย ๆ ต่ำกว่าราคาที่เสนอไว้ยังได้ชื่อว่านายน่า เปนผู้กระทำให้ซื้อขายเปนผลสำเร็จ เทียบฎีกา 443/61,144/67,306/65 วิธีพิจารณาแพ่งอนาถาเมื่อยอมให้ว่าความอนาถาไม่จำต้องวางเงินค่าธรรมเนียมและค่าทนาย