คำพิพากษาที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย
ป.พ.พ. ม. 321

มอบที่ดินตีใช้หนี้ไป แม้ที่ดินนั้นจะเป็นที่บ้านที่สวน และจำเลยครอบครองต่อจากโจทก์ยังไม่ถึง 9 - 10 ปีก็ตามโจทก์ฟ้องเรียกคืนไม่ได้
(อ้างฎีกาที่ 784/2486)

มอบที่ดินตีใช้หนี้ไป แม้ที่ดินนั้นจะเป็นที่บ้านที่สวนและจำเลยครอบครองต่อจากโจทก์ยังไม่ถึง 9-10 ปีก็ตาม โจทก์ฟ้องเรียกคืนไม่ได้(อ้างฎีกาที่784/2486)

เมื่อคู่สัญญาฝ่ายหนึ่งผิดสัญญาไม่ส่งของภายในกำหนดแล้วอีกฝ่ายหนึ่งมิได้บอกเลิกกลับรับเอาการปฏิบัติตามสัญญานั้นอีก ดังนี้ ถือว่ามีข้อตกลงกันใหม่ ยกเลิกสัญญาเดิม คู่สัญญาทั้งสองฝ่ายจะเรียกร้องให้ใช้ค่าทดแทนเนื่องในการผิดสัญญาเดิมนั้นอีกไม่ได้
สัญญาเดิมมีข้อความตกลงเรื่องมัดจำไว้ เมื่อคู่สัญญาเปลี่ยนข้อตกลงกันใหม่ โดยไม่ได้กล่าวถึงเงินมัดจำและไม่ปรากฏว่าผู้รับมัดจำมีสิทธิยึดมัดจำไว้แล้ว เงินมัดจำนั้นก็ต้องคืน

ยืมทองรูปพรรณไปแล้วเอาไปจำนำหลุด ผู้ยืมยอมใช้ราคาให้ผู้ให้ยืม ผู้ให้ยืมยอมตกลงดังนี้ ผู้ให้ยืมจะมาฟ้องขอให้คืนทองที่ยืมหรือใช้ราคาในปัจจุบันไม่ได้ ได้แต่ให้ใช้ราคาทองในเวลาที่ที่มาบอกกล่าวและตกลงกัน

ยืมทองรูปพรรณไปแล้วเอาไปจำนำหลุด ผู้ยืมยอมใช้ราคาให้ผู้ให้ยืม ผู้ให้ยืมยอมตกลง ดังนี้ ผู้ให้ยืมจะมาฟ้องขอให้คืนทองที่ยืมหรือใช้ราคาในปัจจุบันไม่ได้ ได้แต่ให้ใช้ราคาทองในเวลาที่ที่มาบอกกล่าวและตกลงกัน

ฟ้องว่า จำเลยกู้เงินโจทก์เอาที่ไม่มีหนังสือสำคัญมอบทำต่างดอกเบี้ย จำเลยไม่ใช้เงินตามสัญญา โจทก์ได้ใช้สิทธิครอบครองเป็นเจ้าของโดยสงบมาเกิน 1 ปีแล้วจึงขอบังคับจำเลยทำสัญญาขายหรือใช้ราคา ดังนี้ฟ้องเป็นการกล่าวพฤตติการณ์ที่เป็นจริง จึงไม่ขัดกับคำขอบังคับท้ายฟ้อง ศาลรับตัดสินตามคำขอได้.
ทำสัญญากันเองมีข้อความว่า "เงินที่กู้จะใช้ใน 1 ปีนับแต่วันทำสัญญาที่นาเป็นกรรมสิทธินั้น" แปลว่าเมื่อพ้น 1 ปีแล้วไม่ชำระเงินก็ให้ที่นาเป็นกรรมสิทธิแก่เจ้าหนี้ เมื่อครบ 1 ปี ลูกหนี้ไม่ชำระเงินก็ถือว่าเจ้าหนี้ได้สิทธิครอบครองในที่ดิน อ้างฎีกาที่ 859/81
ในกรณีที่ลูกหนี้มอบที่ดินมือเปล่าให้ทำต่างดอกเบี้ยและยอมให้หลุดเป็นสิทธิเมื่อไม่ชำระเงินภายในกำหนดนั้นเมื่อที่หลุดเป็นสิทธิแล้วเจ้าหนี้มาฟ้องขอให้โอนหรือใช้ราคา ศาลย่อมไม่บังคับให้โอน แต่บังคับไว้ด้วยว่าถ้าจำเลยไปโอนขายแก่คนอื่นก็ให้จำเลยใช้ราคา.

ฟ้องว่า จำเลยกู้เงินโจทก์เอาที่ไม่มีหนังสือสำคัญมอบทำต่างดอกเบี้ยจำเลยไม่ใช้เงินตามสัญญา โจทก์ได้ใช้สิทธิครอบครองเป็นเจ้าของโดยสงบมาเกิน 1 ปีแล้วจึงขอบังคับจำเลยทำสัญญาขายหรือใช้ราคาดังนี้ ฟ้องเป็นการกล่าวพฤติการณ์ที่เป็นจริง จึงไม่ขัดกับคำขอบังคับท้ายฟ้อง ศาลรับตัดสินตามคำขอได้
ทำสัญญากันเองมีข้อความว่า'เงินที่กู้จะใช้ใน 1 ปีนับแต่วันทำสัญญาที่นาเป็นกรรมสิทธิ์นั้น 'แปลว่า เมื่อพ้น 1 ปีแล้ว ไม่ชำระเงินก็ให้ที่นาเป็นกรรมสิทธิ์แก่เจ้าหนี้ เมื่อครบ 1 ปีลูกหนี้ไม่ชำระเงินก็ถือว่าเจ้าหนี้ได้สิทธิครอบครองในที่ดิน อ้างฎีกาที่859/81
ในกรณีที่ลูกหนี้มอบที่ดินมือเปล่าให้ทำต่างดอกเบี้ยและยอมให้หลุดเป็นสิทธิเมื่อไม่ชำระเงินภายในกำหนดนั้นเมื่อที่หลุดเป็นสิทธิแล้วเจ้าหนี้มาฟ้องขอให้โอนหรือใช้ราคา ศาลย่อมไม่บังคับให้โอนแต่บังคับไว้ด้วยว่าถ้าจำเลยไปโอนขายแก่คนอื่นก็ให้จำเลยใช้ราคา

ตกลงสัญญาชำระค่าจ้างด้วยเงิน คู่สัญญาตกลงกันภายหลังรับชำระค่าจ้างด้วยสิ่งของได้
โจทก์ฟ้องว่าจำเลยผิดสัญญาไม่จ่ายค่าจ้าง จำเลยต่อสู้ว่าได้จ่ายสิ่งของแทนค่าจ้างแล้ว จำเลยย่อมมีสิทธินำพยานบุคคลมาสืบได้ แม้ในสัญญาจะได้ระบุว่าชำระหนี้ด้วยเงินก็ไม่เป็นการสืบเพิ่มเติมตัดทอนเปลี่ยนแปลงแก้ไขเอกสารและเมื่อฝ่ายจำเลยได้ถามค้านพยานโจทก์ในข้อนี้แล้ว การที่ศาลยอมให้จำเลยสืบพยานจึงไม่เป็นการเสียเปรียบ

ผู้เช่าซื้อผิดนัดไม่ชำระค่าเช่าคราวติด ๆ กัน ผู้ให้เช่าเข้าครอบครองทรัพย์ได้
ผู้เช่าซื้อไม่ชำระค่าเช่าผู้ให้เช่ายอมผ่อนผันให้โดยให้นำบุคคลมาค้ำประกันแต่ผู้เช่าซื้อนำคนเหล่านั้นมาไม่ได้ดังนี้ ไม่ถือว่าผู้ให้เช่ายอมรับชำระหนี้อย่างอื่นแทน

ผู้เช่าซื้อผิดนัดไม่ชำระค่าเช่า 2 คราวติดๆ กันผู้ให้เช่าเข้าครอบครองทรัพย์ได้ ผู้เช่าซื้อไม่ชำระค่าเช่าผู้ให้เช่ายอมผ่อนผันให้โดยให้นำบุคคลบางคนมาค้ำประกัน แต่ผู้เช่าซื้อนำคนเหล่านั้นมาไม่ได้ดังนี้ ไม่ถือว่าผู้ให้เช่ายอมรับชำระหนี้อย่างอื่นแทน