คำพิพากษาที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย
ป.วิ.พ. ม. 42

คู่ความตายระหว่างการพิจารณาของศาลอุทธรณ์ แต่ศาลชั้นต้นเพิ่งแจ้งการตายและการรับมรดกความไปยังศาลอุทธรณ์เมื่อศาลอุทธรณ์ทำคำพิพากษาแล้ว ดังนี้ ย่อมไม่มีผลย้อนหลังหรือทำให้คำพิพากษาศาลอุทธรณ์เสียไปแต่ประการใดเลย

ข้อเท็จจริงที่ว่า จำเลยตายเสียก่อนที่ศาลพิพากษานั้น เมื่อไม่มีฝ่ายใดกล่าวอ้างขึ้นมา จะถือว่าศาลได้รู้ข้อเท็จจริงนี้แล้วไม่ได้
จำเลยตายก่อนศาลพิพากษาแต่ความปรากฎต่อศาลภายหลังศาลพิพากษาแล้วนั้นคำพิพากษานั้นก็คงสมบูรณ์
ในคดีแพ่งเมื่อปรากฏต่อศาลว่า คู่ความฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตายเป็นอำนาจของศาลชั้นต้นดำเนินคดีหาทายาทเข้ารับมฤดกความ

ข้อเท็จจริงที่ว่า จำเลยตายเสียก่อนที่ศาลพิพากษานั้นเมื่อไม่มีฝ่ายใดกล่าวอ้างขึ้นมา จะถือว่าศาลได้รู้ข้อเท็จจริงนี้แล้วไม่ได้
จำเลยตายก่อนศาลพิพากษาแต่ความปรากฏต่อศาลภายหลังศาลพิพากษาแล้วนั้น คำพิพากษานั้นก็คงสมบูรณ์
ในคดีแพ่งเมื่อปรากฏต่อศาลว่า คู่ความฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตายเป็นอำนาจของศาลชั้นต้นดำเนินคดีหาทายาทเข้ารับมรดกความ

สิทธิที่จะขอประทานบัตรเหมืองแร่เป็นสิทธิฉะเพาะตัวบุคคลพลเมือง เมื่อโจทก์ซึ่งฟ้องขอให้ศาลแสดงสิทธิวายชนม์ลง สิทธินั้นก็ย่อมระงับไปด้วยและจะมีการรับมฤดกความต่อไปก็ไม่ได้กรณีเป็นเรื่องความมรณะของโจทก์ยังให้คดีไม่มีประโยชน์อีกต่อไป ศาลต้องจำหน่ายคดี

ขัดขวางไห้งานมหรสพของวัดต้องล้มเลิกโดยไม่ชอบด้วยกดหมายเปนเหตุไห้วัดขาดรายได้นั้น ได้ชื่อว่าลเมิด จำต้องไช้ค่าเสียหายที่วัดขาดประโยชน์และไนกรนีเช่นนี้ วัดอาดเรียกค่าเสียหายหย่างอื่นอันมิไช่เนปตัวเงินได้ด้วย
การขัดขวางงานมหรสพของวัดนั้นได้ชื่อว่าทำไห้วัดเสียเสรีภาพไนการดำเนินงานพายไนขอบเขตของกดหมาย
สมภารมอบอำนาดไห้ผู้ไดฟ้องคดีแทนวัด แม้ต่อมาสมภารมรนภาพ ผู้นั้นก็ดำเนินคดีต่อไปได้

ขัดขวางให้งานมหรสพของวัดต้องล้มเลิกโดยไม่ชอบด้วยกฎหมายเป็นเหตุให้วัดขาดรายได้นั้น ได้ชื่อว่าละเมิด จำต้องใช้ค่าเสียหายที่วัดขาดประโยชน์และในกรณีเช่นนี้ วัดอาจเรียกค่าเสียหายอย่างอื่นอันมิใช่เป็นตัวเงินได้ด้วย การขัดขวางงานมหรสพของวัดนั้นได้ชื่อว่าทำให้วัดเสียเสรีภาพในการดำเนินงานภายในขอบเขตของกฎหมาย สมภารมอบอำนาจให้ผู้ใดฟ้องคดีแทนวัด แม้ต่อมาสมภารมรณภาพผู้นั้นก็ดำเนินคดีต่อไปได้

คดีที่โจทก์ตายในระหว่างฎีกาและไม่มีผู้ใดจะดำเนินคดีต่างโจทก์ต่อไป ศาลต้องตัดสินยกฟ้องโดยถือว่าคดีไม่มีตัวโจทก์(ดูคำสั่งฎีกาที่ 894/85)

มารดาโจทก์ถูกฟ้องในคดีก่อนแล้วตายโดยไม่มีผู้รับมรดกความคำพิพากษาในคดีนั้นย่อมไม่ผูกพันโจทก์และทายาทของผู้ตาย
ในการวินิจฉัยปัญหาข้อกฎหมายถ้ายังมีข้อเท็จจริงที่ต้องพิจารณาต่อไปศาลฎีกาย่อมมีอำนาจที่จะย้อนสำนวนไปให้ศาลอุทธรณ์พิจารณาข้อเท็จจริงนั้นต่อไปแล้วพิพากษาใหม่ตามรูปความ

จำเลยยื่นฎีกาทั้งในฐานะส่วนตัวและผู้แทนโดยชอบธรรมของบุตร์ จำเลยตายในระหว่างฎีกา ภริยาของจำเลยซึ่งเป็นทายาทผู้ใหญ่คนเดียวและเป็นผู้แทนโดยชอบธรรมของบุตร์เหล่านั้นแถลงไม่ขอรับมฤดกความ ศาลฎีกาสั่งจำหน่ายคดี
(หมายเหตุ คดีนี้เป็นเรื่องจำเลยเถียงว่าตามพินัยกรรมตกได้แก่บุตร์ 8 คน ภริยาผู้ตายก็เป็นมารดาเด็กทั้ง 8 คน ไม่มีใครจะมาขอรับมฤดกความได้ ศาลฎีกาจึงจำหน่ายคดีโดยไม่ต้องรอ 1 ปีตาม ม.42)
จำหน่ายคดีเพราะไม่มีผู้รับมฤดกความนั้น ศาลสั่งคืนค่าขึ้นศาล

ภรรยาเอาที่ดินสินบริคณห์ไปจำนองไว้แก่บุคคลภายนอกโดยมิได้รับอนุญาตจากสามี ครั้นสามีรู้ความแล้วมิได้บอกล้างภายในเวลา 1 ปี สัญญาจำนองย่อมสมบูรณ์ผูกมัดสินบริคณห์นั้นทั้งหมดสามีจะบอกล้างภายหลังมิได้
ภรรยาทำนิติกรรมเกี่ยวกับสินบริคณห์โดยมิได้รับอนุญาตจากสมี ครั้งถูกศาลสั่งให้ยึดสินบริคณห์ สามีจึงร้องขัดทรัพย์และบอกล้างโมฆียะกรรม ในระหว่างคดีสามีตายดังนี้ ทายาทของสามีมีสิทธิรับมฤดกความดำเนินคดีชั้นร้องขัดทรัพย์นี้ต่อไปจนถึงที่สุดได้