คำพิพากษาที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย
ป.วิ.พ. ม. 156

โจทก์ขอฟ้องคดีอย่างคนอนาถาศาลไม่อนุญาตสั่งให้โจทก์นำเงินค่าธรรมเนียมมาชำระ แม้โจทก์จะไม่นำเงินมาชำระภายในกำหนด ต่อมาภายหลังโจทก์ก็ยังมีสิทธิที่จะนำคดีมาฟ้องร้องได้ภายในกำหนดอายุความ
การที่กรมรถไฟใช้รถจักรเก่าจูงลากรถจนเป็นเหตุให้เกิดไฟไหม้เสมอๆ โดยมิได้ป้องกันแต่อย่างใดนั้น กรมรถไฟจะอ้างความคุ้มครองจาก พระราชบัญญัติจัดการวางรถไฟและทางหลวง พ.ศ.2464มาตรา 48 ไม่ได้

ศาลไต่สวนแล้วมีคำสั่งเมื่อวันที่ 28 มิถุนายน 2493 ว่า จำเลยไม่ใช่คนอนาถาให้ยกคำร้องถ้าประสงค์จะอุทธรณ์ ก็ให้จำเลยนำเงินค่าธรรมเนียมมาวางภายใน 3 วันนับแต่วันนี้ ดังนี้ จำเลยย่อมมีสิทธินำเงินค่าธรรมเนียมมาวางศาลในวันที่ 1 กรกฎาคม 2493 ได้เพราะประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 158 มิให้นับวันแรกแห่งระยะเวลารวมคำนวณเข้าด้วย

โจทก์ยื่นคำร้องขอฎีกาอย่างคนอนาถา แล้วถอนคำร้องเสียโดยจะนำค่าธรรมเนียมมาเสียในภายหลัง ศาลอนุญาตแล้วโจทก์นำค่าธรรมเนียมมาชำระพ้นกำหนดอายุความฎีกา ดังนี้ศาลย่อมมีอำนาจอนุญาตได้ตามมาตรา 23 ฎีกานั้นสมบูรณ์

โจทก์ยื่นคำร้องขอฎีกาอย่างคนอนาถา แล้วถอนคำร้องเสียโดยจะนำค่าธรรมเนียมมาเสียในภายหลังศาลอนุญาต แล้วโจทก์นำค่าธรรมเนียมมาชำระพ้นกำหนดอายุความฎีกา ดังนี้ศาลย่อมมีอำนาจอนุญาตได้ตามมาตรา 23ฎีกานั้นสมบูรณ์

ศาลมีอำนาจสั่งให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถา โดยยกเว้นค่าธรรมเนียมศาลบางส่วนตาม ม.149 ได้
คู่ความมีสิทธิยื่นคำร้องขอให้พิจารณาคำร้องขออุทธรณ์อย่างคนอนาถาที่ศาลสั่งยกใหม่ได้ แม้ภายหลังกำหนดอายุความอุทธรณ์ 1 เดือนตาม ม.156 วรรคท้าย
การที่ศาลสั่งยกเว้นไม่ต้องวางเงินที่ต้องใช้แก่คู่ความอีกฝ่าย และสั่งรับอุทธรณ์นั้นถือว่าเป็นการที่ศาลสั่งอนุญาตให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถา ดังนั้นการที่ผู้อุทธรณ์นำเงินค่าธรรมเนียมที่ศาลไม่อนุญาตให้อนาถามาชำระต่อศาลตามคำสั่งเมื่อพ้นกำหนด 1 เดือนก็ไม่ทำให้คดีนั้นขาดอายุความ

คู่ความยื่นอุธรน์ต่อสาลพายไนกำหนดอายุความอุธรน์หนึ่งเดือน พร้อมด้วยยื่นคำร้องขอว่าความหย่างคนอนาถา หลังนั้น 7 วันก็ขอเสียค่าทำเนียมและวางเงินค่าทำเนียมที่ต้องไช้ตามคำพิพากสาสาลชั้นต้น เช่นนี้ สาลสั่งรับอุธรน์นั้นไว้พิจารนาได้ แม้วันเสียค่าทำเนียมและวางเงินค่าทำเนียมดังกล่าวแล้วจะเกินอายุความอุธรน์หนึ่งเดือนก็ตาม

คู่ความยื่นอุทธรณ์ต่อศาลภายในกำหนดอายุความอุทธรณ์หนึ่งเดือน พร้อมด้วยยื่นคำร้องขอว่าความอย่างคนอนาถา หลังจากนั้น 7 วันก็ขอเสียค่าธรรมเนียมและวางเงินค่าธรรมเนียมที่ต้องใช้ตามคำพิพากษาศาลชั้นต้นเช่นนี้ ศาลสั่งรับอุทธรณ์นั้นไว้พิจารณาได้ แม้วันเสียค่าธรรมเนียมและวางเงินค่าธรรมเนียมดังกล่าวแล้วจะเกินอายุความอุทธรณ์หนึ่งเดือนก็ตาม

จำเลยแพ้คดีโจทก์ได้ฟังคำพิพากษาศาลชั้นต้นวันที่ 26 กุมภ์ จำเลยยื่นอุทธรณ์ขอว่าความหย่างคนอนาถาในวันที่ 24 มีนาคม ศาลสั่งยกคำร้องอนาถาวันที่ 31 มีนาคม จำเลยนำเงินค่าธรรมเนียมมาเลียในวันที่ 1 เมษายนไม่ขาดอายุความ อ้างคำสั่งคำร้องที่ 38/2478 และฎีกาที่ 1033/2482.

จำเลยแพ้คดีโจทก์ได้ฟังคำพิพากษาศาลชั้นต้นวันที่ 26กุมภาพันธ์. จำเลยยื่นอุทธรณ์ขอว่าความอย่างคนอนาถาในวันที่24 มีนาคม. ศาลสั่งยกคำร้องอนาถาวันที่ 31 มีนาคม.จำเลยนำเงินค่าธรรมเนียมมาเสียในวันที่ 1 เมษายน.ไม่ขาดอายุความ. อ้างคำสั่งคำร้องที่ 38/2478.และฎีกาที่1033/2482.

คดีที่ศาลอุทธรณ์พิพากษายืนตามศาลไม่อนุญาตให้จำเลยว่าความอย่างคนอนาถาจำเลยจะฎีกาในข้อเท็จจริงไม่ได้