คำพิพากษาที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย
ป.วิ.พ. ม. 149

ในชั้นบังคับคดี บุคคลภายนอกผู้มีส่วนได้เสียในการบังคับคดีที่อ้างว่า จำเลยไม่มีกรรมสิทธิในที่ดิน ซึ่งศาลสั่งบังคับคดีไปตามคำพิพากษา ชอบที่จะยื่นคำร้องขอต่อศาลได้ตามนัยแห่งบทบัญญัติ มาตรา 7(2), 288, และ 296 ป.วิ.แพ่ง ซึ่งศาลจะต้องดำเนินกระบวนพิจารณาต่อไป ไม่จำเป็นต้องให้ผู้ร้องจะต้องไปฟ้องเป็นคดีเรื่องใหม่
การร้องคัดค้านว่าศาลสั่งบังคับคดีเอาทรัพย์สินของตน ซึ่งเป็นคนภายนอกนั้น ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาลตามคำร้องขอ
ศาลมีอำจานสั่งคืนค่าธรรมเนียมศาลชั้นอุทธรณ์ฎีกาได้

จำเลยฟ้องแย้งโจทก์ แต่เมื่อศาลชั้นต้นพิพากษาคดีแล้วจำเลยมิได้ติดใจอุทธรณ์ในเรื่องเรียกร้องเงิน จากโจทก์ตามจำนวนทุนทรัพย์ที่จำเลยฟ้องแย้งไว้ และทั้งมิได้ฎีกาเรียกร้องทุนทรัพย์ตามฟ้องแย้งของจำเลยเป็นแต่จำเลยฎีกาคัดค้านคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ที่พิพากษาให้จำเลยใช้เงินตามฟ้องของโจทก์ เท่านั้น ดังนี้ จำเลยไม่ต้องเสียค่าขึ้นศาลและค่าคำบังคับ สำหรับฟ้องแย้งของจำเลย

จำเลยฟ้องแย้งโจทก์ แต่เมื่อศาลชั้นต้นพิพากษาคดีแล้ว จำเลยได้มิได้ติดใจอุทธรณ์ในเรื่องเรียกร้องเงินจากโจทก์ตามจำนวนทุนทรัพย์ที่จำเลยฟ้องแย้งไว้ และทั้งมิได้ฎีกาเรียกร้องทุนทรัพย์ตามฟ้องแย้งของจำเลย เป็นแต่จำเลยฎีกาคัดค้านคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ที่พิพากษาให้จำเลยใช้เงินตามฟ้องของโจทก์ เท่านั้นดังนี้ จำเลยไม่ต้องเสียค่าขึ้นศาลและค่าคำบังคับ สำหรับฟ้องแย้งของจำเลย

ในกรณีที่เป็นผัวเมียตามกฎหมายเก่า เมื่อไม่ปรากฏว่าทั้งสองฝ่ายมีสินเดิม ก็ต้องแบ่งสินสมรสให้แก่สามี 2 ส่วน ภรรยา 1 ส่วน
ศาลชั้นต้นฟังว่า จำเลยปกครองมฤดกแทนโจทก์ เมื่อศาลอุทธรณ์ยกฟ้องในข้อที่ไม่มีทรัพย์มฤดก โจทก์ฎีกาฝ่ายจำเลยเถียงในชั้นฎีกาในข้ออื่น มิได้เถียงในข้อปกครองแทน ดังนี้ศาลฎีกาคงถือว่าจำเลยปกครองมฤดกแทนโจทก์
โจทก์ฟ้องแบ่งมฤดกและตีราคามาในคำขอท้ายฟ้องด้วยนั้นศาลพิพากษาให้แบ่งทรัพย์ตามส่วนที่โจทก์ขอโดยไม่ต้องจำกัดให้ได้รับเกินราคาท้ายฟ้องได้เพราะการตีราคามานั้น เพื่อเรียกค่าธรรมเนียมศาล
ผู้ร้องขอส่วนแบ่งมฤดกมาในศาลชั้นต้น เมื่อคดีสู่ศาลสูง ผู้ร้องก็ยื่นคำร้องขอส่วนแบ่งในชั้นศาลสูงอีกได้โดยไม่ต้องทำเป็นอุทธรณ์ฎีกา

ในกรณีที่เป็นผัวเมียตามกฎหมายเก่า เมื่อไม่ปรากฏว่าทั้งสองฝ่ายมีสินเดิม ก็ต้องแบ่งสินสมรสให้แก่สามี 2 ส่วน ภรรยา 1 ส่วน
ศาลชั้นต้นฟังว่า จำเลยปกครองมรดกแทนโจทก์ เมื่อศาลอุทธรณ์ยกฟ้องในข้อที่ไม่มีทรัพย์มรดก โจทก์ฎีกา ฝ่ายจำเลยเถียงในชั้นฎีกาในข้ออื่น มิได้เถียงในข้อปกครองแทน ดังนี้ศาลฎีกาคงถือว่าจำเลยปกครองมรดกแทนโจทก์
โจทก์ฟ้องแบ่งมรดกและตีราคามาในคำขอท้ายฟ้องด้วยนั้นศาลพิพากษาให้แบ่งทรัพย์ตามส่วนที่โจทก์ขอโดยไม่ต้องจำกัดให้ได้รับเกินราคาท้ายฟ้องได้ เพราะการตีราคามานั้นเพื่อเรียกค่าธรรมเนียมศาล
ผู้ร้องขอส่วนแบ่งมรดกมาในศาลชั้นต้น เมื่อคดีสู่ศาลสูง ผู้ร้องก็ยื่นคำร้องขอส่วนแบ่งในชั้นศาลสูงอีกได้โดยไม่ต้องทำเป็นอุทธรณ์ฎีกา

โจทก์ในคดีอนาถาขอเสียเงินค่าธรรมเนียม เจ้าพนักงานลืมเรียกค่าอ้างพินัยกรรม์มารู้กันภายหลังที่ศาลพิพากษาแล้ว โจทก์ก็ขอชำระค่าอ้างให้ถูกต้องได้ (อ้างฎีกาที่ 1033/82)
ศาลมีอำนาจที่จะฟังข้อเท็จจริงเป็นยุตติและงดไม่สืบพะยานที่คู่ความร้องขอสืบได้
บัญชีทรัพย์ที่ผู้ตายทำขึ้นนั้นไม่มีกฎหมายบังคับว่า ผู้ตายจะต้องลงชื่อกำกับไว้ด้วย
เจ้าของที่ดินย่อมตีราคาที่ดินของตนได้ตามราคาที่ตนพอใจ เจ้าของห้องแถวบนที่ดินนั้นจะขอให้ศาลกะราคาที่ดินเพื่อบรรเทาความเสียหายของตนนั้นไม่ได้

โจทก์ในคดีอนาถาขอเสียเงินค่าธรรมเนียม เจ้าพนักงานลืมเรียกค่าอ้างพินัยกรรมมารู้กันภายหลังที่ศาลพิพากษาแล้ว โจทก์ก็ขอชำระค่าอ้างให้ถูกต้องได้(อ้างฎีกาที่1033/82)
ศาลมีอำนาจที่จะฟังข้อเท็จจริงเป็นยุติและงดไม่สืบพยานที่คู่ความร้องขอสืบได้
บัญชีทรัพย์ที่ผู้ตายทำขึ้นนั้นไม่มีกฎหมายบังคับว่าผู้ตายจะต้องลงชื่อกำกับไว้ด้วย
เจ้าของที่ดินย่อมตีราคาที่ดินของตนได้ตามราคาที่ตนพอใจเจ้าของห้องแถวบนที่ดินนั้นจะขอให้ศาลกะราคาที่ดินเพื่อบรรเทาความเสียหายของตนนั้นไม่ได้

ศาลมีอำนาจสั่งให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถา โดยยกเว้นค่าธรรมเนียมศาลบางส่วนตาม ม.149 ได้
คู่ความมีสิทธิยื่นคำร้องขอให้พิจารณาคำร้องขออุทธรณ์อย่างคนอนาถาที่ศาลสั่งยกใหม่ได้ แม้ภายหลังกำหนดอายุความอุทธรณ์ 1 เดือนตาม ม.156 วรรคท้าย
การที่ศาลสั่งยกเว้นไม่ต้องวางเงินที่ต้องใช้แก่คู่ความอีกฝ่าย และสั่งรับอุทธรณ์นั้นถือว่าเป็นการที่ศาลสั่งอนุญาตให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถา ดังนั้นการที่ผู้อุทธรณ์นำเงินค่าธรรมเนียมที่ศาลไม่อนุญาตให้อนาถามาชำระต่อศาลตามคำสั่งเมื่อพ้นกำหนด 1 เดือนก็ไม่ทำให้คดีนั้นขาดอายุความ

ดีกาคำสั่งชั้นบังคับคดีเปนฟ้องดีกาตามป.ม.วิ.แพ่งม. 1(3) ซึ่งต้องเสียค่าขึ้นสาลตาม ม. 149,150.
ดีกาคำสั่งเรื่องแปลความหมายไนคำพิพากสาของสาลนั้นเปนคำขอไห้ปลดเปลื้องทุขไม่อาดคำนวนเปนราคาเงินได้ จึงต้องเรียกค่าขึ้นสาลตามข้อ 2 ไนตาราง 1 ท้ายป.ม.วิธีพิจารนาแพ่ง,
คำพิพากสาสาลชั้นต้นซึ่งมีความว่าไห้จำเลยปติบัติตามที่สาลสั่งบังคับไน 1 เดือนนั้นหมายฉเพาะบังคับจำเลยซึ่งเปนฝ่ายแพ้ไม่ไช่บังคับฝ่ายโจทด้วย.

ฎีกาคำสั่งชั้นบังคับคดีเป็นฟ้องฎีกาตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 1(3) ซึ่งต้องเสียค่าขึ้นศาลตาม มาตรา 149,150 ฎีกาคำสั่งเรื่องแปลความหมายในคำพิพากษาของศาลนั้นเป็นคำขอให้ปลดเปลื้องทุกข์ไม่อาจคำนวณเป็นราคาเงินได้ จึงต้องเรียกค่าขึ้นศาลตาม ข้อ 2 ในตาราง 1 ท้ายประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง คำพิพากษาศาลชั้นต้นซึ่งมีความว่าให้จำเลยปฏิบัติตามที่ศาลสั่งบังคับใน 1 เดือนนั้นหมายเฉพาะบังคับจำเลยซึ่งเป็นฝ่ายแพ้ไม่ใช่บังคับฝ่ายโจทก์ด้วย ประชุมใหญ่ ครั้งที่ 11/2486