คำพิพากษาที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย
ป.พ.พ. ม. 1381

โจทก์อ้างว่า ป.ครอบครองที่ดินไว้แทนโจทก์ แต่ ป.ได้ตายมา 10 ปีกว่าแล้ว ข้อที่ว่า ป.ปกครองแทนหรือไม่ ต่างนำสืบโต้เถียงกัน และจำเลยนำสืบว่า จำเลยปกครองเป็นของจำเลยตลอดมา ดังนี้ โจทก์จึงไม่มีสิทธิเรียกร้อง.

โจทก์ฟ้องว่าเจ้าของที่ดินให้โจทก์อาศัยทำกินในที่ดินจำเลยมาขัดขวางไม่ให้โจทก์ทำนาในที่ดินนี้ ขอให้สั่งห้ามจำเลยไม่ให้มาเกี่ยวข้องดังนี้ สิทธิครอบครองที่ดินยังคงอยู่แก่เจ้าของ โจทก์เป็นได้อย่างมากก็เพียงผู้ยึดถือไว้ให้อยู่ในฐานผู้แทนผู้ครอบครองตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1381เท่านั้น โจทก์ไม่มีทรัพย์สิทธิอย่างใดในที่ดินนั้น เมื่อเจ้าของไม่ได้เข้ามาเป็นโจทก์ร่วมโจทก์ก็ไม่มีอำนาจฟ้องคดีนี้

แม้ที่พิพาทซึ่งเป็นที่มือเปล่าจะเป็นของโจทก์ และโจทก์ได้ฝากหรือให้จำเลยเช่าต่อมาก็ดี เมื่อโจทก์จะเวนคืน จำเลยได้ตั้งตัวเป็นปรปักษ์ โต้เถียงว่าที่พิพาทตกเป็นสิทธิแก่จำเลยแล้วโดยสามีโจทก์ขายให้ดังนี้ การครอบครองในตอนนี้เป็นการครอบครองปรปักษ์ และเป็นการแย่งสิทธิครอบครองของโจทก์ซึ่งโจทก์ทราบได้ดีแล้ว แต่ไม่ได้จัดการฟ้องคดีเสียในกำหนดหนึ่งปีจึงหมดสิทธิที่จะฟ้องเอาคืนซึ่งการครอบครองของตนได้ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1375

ข้อเท็จจริงได้ความว่า บิดาโจทก์ได้มอบที่พิพาท ซึ่งเป็นที่มือเปล่าให้จำเลยทำต่างดอกเบี้ย บิดาโจทก์ตายแล้วนางแย้มขายที่พิพาทให้จำเลย จำเลยครอบครองอย่างเป็นเจ้าของมา 4 ปี โจทก์ยังเถียงอยู่ว่า นางแย้มไม่ใช่ภรรยาโดยชอบด้วยกฎหมายของบิดาโจทก์ และยังเถียงอยู่ว่า ที่พิพาทเป็นของโจทก์มาแต่เดิม ได้ความเพียงนี้ยังไม่เพียงพอที่จะชี้ว่าจำเลยได้สิทธิครอบครอง โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องเรียกคืน
บิดาโจทก์มอบให้จำเลยยึดถือที่นาทำต่างดอกเบี้ย จำเลยจะเปลี่ยนลักษณะแห่งการยึดถือได้ก็แต่โดยมีกรณีอย่างใดอย่างหนึ่งตามมาตรา 1381 ป.ม.แพ่ง ฯ.

ข้อเท็จจริงได้ความว่า บิดาโจทก์ได้มอบที่พิพาท ซึ่งเป็นที่มือเปล่าให้จำเลยทำต่างดอกเบี้ย บิดาโจทก์ตายแล้วนางแย้มขายที่พิพาทให้จำเลย จำเลยครอบครองอย่างเป็นเจ้าของมา 4 ปี โจทก์ยังเถียงอยู่ว่า นางแย้มไม่ใช่ภรรยาโดยชอบด้วยกฎหมายของบิดาโจทก์ และยังเถียงอยู่ว่า ที่พิพาทเป็นของโจทก์มาแต่เดิม ได้ความเพียงนี้ยังไม่เพียงพอที่จะชี้ว่าจำเลยได้สิทธิครอบครอง โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องเรียกคืน
บิดาโจทก์มอบให้จำเลยยึดถือที่นาทำต่างดอกเบี้ย จำเลยจะเปลี่ยนลักษณะแห่งการยึดถือได้ก็แต่โดยมีกรณีอย่างใดอย่างหนึ่งตามมาตรา 1381 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

สัญญามีความว่า ถ้าไม่ชำระเงินกู้ตามสัญญา ที่นาที่ประกันนี้ให้เป็นสิทธิแก่เจ้าหนี้นั้น แสดงให้เห็นความประสงค์ของคู่สัญญาแจ้งชัดว่า เมื่อพ้นกำหนดเวลาตามที่ตกลงกันไว้ ให้ที่นาเป็นสิทธิแก่เจ้าหนี้ อีกนัยหนึ่งคือ ลูกหนี้ได้สละสิทธิการครอบครองตั้งแต่วันพ้นกำหนดแล้ว เจ้าหนี้จึงไม่ตกอยู่ในฐานะเป็นผู้ยึดถือทรัพย์สินแทนผู้ครอบครอง (ลูกหนี้) ตามความหมายในมาตรา 1381 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เมื่อเจ้าหนี้ครอบครองต่อมา จึงเป็นการครอบครองเพื่อตน
ที่นามือเปล่าไม่มีหนังสือสำคัญ ผู้ครอบครองได้ใช้อำนาจยึดถือเพื่อตนมานาน 8 - 9 ปี ย่อมได้สิทธิครอบครอง
(อ้างฎีกาที่ 152/2488)

สัญญามีความว่า ถ้าไม่ชำระเงินกู้ตามสัญญา ที่นาที่ประกันนี้ให้เป็นสิทธิแก่เจ้าหนี้นั้น แสดงให้เห็นความประสงค์ของคู่สัญญาแจ้งชัดว่า เมื่อพ้นกำหนดเวลาตามที่ตกลงกันไว้ ให้ที่นาเป็นสิทธิแก่เจ้าหนี้ อีกนัยหนึ่งคือลูกหนี้ได้สละสิทธิการครอบครองตั้งแต่วันพ้นกำหนดแล้ว เจ้าหนี้จึงไม่ตกอยู่ในฐานะเป็นผู้ยึดถือทรัพย์สินแทนผู้ครอบครอง(ลูกหนี้) ตามความหมายในมาตรา 1381 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เมื่อเจ้าหนี้ครอบครองต่อมาจึงเป็นการครอบครองเพื่อตน
ที่นามือเปล่าไม่มีหนังสือสำคัญผู้ครอบครองได้ใช้อำนาจยึดถือเพื่อตนมานาน 8,9 ปี ย่อมได้สิทธิครอบครอง (อ้างฎีกาที่ 153/2488)

โจทก์เป็นผู้มีชื่อในหน้าโฉนดนั้น เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่าโจทก์มิเคยได้เข้ามาเกี่ยวข้องกับที่ดินรายพิพาท. จำเลยและผู้ร้องสอดได้แบ่งครอบครองกันเป็นส่วนเป็นสัดโดยสงบและเปิดเผยเป็นเวลาเกือบ 20 ปี. เช่นนี้โจทก์หามีสิทธิฟ้องขอแบ่งได้ไม่. ตามกฎหมายที่ดินฯ ผู้มีชื่อในหน้าโฉนดถือว่าเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์. ผู้ใดกล่าวอ้างว่าตนเป็นผู้มีกรรมสิทธิ์อันแท้จริง. ต้องนำสืบหักล้างข้อสันนิษฐานนั้น.

การที่จำเลยมอบที่ดินให้โจทก์เข้าครอบครองยึดถือทำต่างดอกเบี้ยเงินกู้นั้น แม้โจทก์จะได้ครอบครองมาช้านานเท่าใดก็ไม่ได้กรรมสิทธิ์

เมื่อศาลพิจารณาพิพากษาคดีแล้วพะยานจะกลับมายื่นคำร้องขอถอนคำให้การไว้นั้นไม่ได้ เหตุการณ์เกิดขึ้นตั้ง 50 ปี มาแล้วนั้น ศาลรับฟังพะยานที่ได้รับคำบอกเล่ามาได้.