คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 141/2506

ผู้เป็นหุ้นส่วนฟ้องห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียนเป็นจำเลยว่า ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนตกลงเลิกห้างหุ้นส่วนแต่ยังมิได้จดทะเบียนเลิกและชำระบัญชี โจทก์เตือนให้ไปจัดการ จำเลยก็เพิกเฉย ขอให้บังคับ จำเลยให้การแต่เพียงว่าผู้เป็นหุ้นส่วนได้ตกลงกันแบ่งทรัพย์สินของห้างหุ้นส่วนกันเอง หนี้สินของห้างหุ้นส่วนก็ไม่มี เป็นการเลิกและชำระบัญชีกันเองเสร็จแล้ว ไม่จำเป็นที่จะขอให้ศาลตั้งผู้ชำระบัญชีตามฟ้องแล้ว ดังนี้ ในชั้นฎีกาจำเลยจะยกปัญหาเรื่องคำฟ้องของโจทก์ขึ้นฎีกาว่า ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1061, 1251 หาใช่ห้างหุ้นส่วนเป็นผู้จัดการชำระบัญชีไม่ คำฟ้องของโจทก์กล่าวแต่เพียงว่าจำเลยไม่จัดการชำระบัญชี ต้องถือว่าโจทก์มิได้ปฏิบัติตามกฎหมายใน 2 มาตรานั้นก่อน จึงไม่มีสิทธินำคดีมาฟ้อง ดังนี้หาได้ไม่

ฟ้องของโจทก์กล่าวว่า ได้เตือนให้จำเลยไปจัดการจดทะเบียนเลิกห้างหุ้นส่วนและชำระบัญชีกับตั้งผู้ชำระบัญชี แต่จำเลยเพิกเฉย ดังนี้ถือได้ว่า จำเลยไม่ปฏิบัติตามบทบัญญัติแห่งมาตรา 1061 แล้ว โจทก์ชอบที่จะนำคดีมาฟ้องได้ ส่วนการตั้งผู้ชำระบัญชีห้างหุ้นส่วนที่จดทะเบียนต้องใช้มาตรา 1251 โจทก์มีอำานจฟ้องขอให้ตั้งกองหมายเป็นผู้ชำระบัญชีได้

โจทก์ฟ้องว่า จำเลยเป็นห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียนมีหุ้นส่วน ๘ คน โจทก์เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่ง ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนได้พร้อมกันตกลงเลิกห้างหุ้นส่วนและหยุดประกอบกิจการ แต่ยังมิได้จดทะเบียนเลิกห้างหุ้นส่วนและชำระบัญชีตามกฎหมาย โจทก์เตือนให้ไปจัดการ จำเลยเพิกเฉยขอให้พิพากษาสั่งให้ห้างหุ้นส่วนจำเลยจัดการจดทะเบียนเลิกห้างหุ้นส่วนสามัญและชำระบัญชีโดยตั้งกองหมายเป็นผู้ชำระบัญชีต่อไป

จำเลยให้การว่า ผู้เป็นหุ้นส่วนได้ตกลงเลิกห้างหุ้นส่วนและเลิกกิจการแล้วจริง โดยได้ตกลงกันโอนขายกิจการและสินค้าให้นายฮั้นโปนำเงินมาแบ่งกัน ทรัพย์สินอย่างอื่นก็ได้จัดการแบ่งกันเอง หนี้สินของห้างหุ้นส่วนไม่มี เป็นการเลิกและชำระบัญชีกันเองเสร็จแล้ว การที่ยังไม่ได้ไปจดทะเบียนเลิกห้างหุ้นส่วน เป็นเพราะโจทก์ไม่ยอมลงชื่อในคำร้อง ส่วนการชำระบัญชีนั้นไม่มีความจำเป็นที่จะขอให้ศาลตั้งผู้ชำระบัญชีตามฟ้องแล้ว

ในชั้นชี้สองสถาน โจทก์จำเลยรับกันว่าประเด็นเรื่องจดทะเบียนเลิกห้างหุ้นส่วนเป็นอันหมดไป ประเด็นพิพาทคงมีว่าได้มีการชำระบัญชีกันเองเสร็จแล้วหรือยัง ศาลชั้นต้นสั่งงดสืบพยาน แล้ววินิจฉัยว่า โจทก์ยังมิได้ปฏิบัติให้เป็นไปตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๐๖๑ โจทก์จำต้องปฏิบัติตามความในมาตรานี้เสียก่อน เมื่อไม่ได้ผลประการใดหรือขัดข้องมีข้อโต้แย้งอย่างไรเกิดขึ้น จึงจะมาฟ้องขอให้ศาลวินิจฉัย การที่มาฟ้องเสียก่อนเช่นนี้ ก็ไม่มีทางจะบังคับให้จำเลยกระทำตามคำขอท้ายฟ้อง จะให้ศาลตั้งกองหมายชำระบัญชีหาได้ไม่ พิพากษายกฟ้อง

โจทก์อุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์เห็นว่า การที่โจทก์กล่าวว่าจำเลยไม่จัดการชำระบัญชีนั้น ถือว่าจำเลยไม่ปฏิบัติตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๐๖๑ แล้ว โจทก์ชอบที่จะฟ้องได้ ส่วนการตั้งผู้ชำระบัญชีห้างหุ้นส่วนที่จดทะเบียนต้องใช้มาตรา ๑๒๕๑ โจทก์มีอำนาจฟ้องขอให้ตั้งกองหมายเป็นผู้ชำระบัญชีได้ ที่งดสืบพยานแล้วพิพากษาคดีมานั้นไม่เห็นพ้องด้วย พิพากษายกคำพิพากษาศาลชั้นต้น ให้ศาลชั้นต้นดำเนินกระบวนพิจารณาต่อไปแล้วพิพากษาใหม่

จำเลยฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ที่จำเลยฎีกาว่า คำฟ้องของโจทก์กล่าวแต่เพียงว่าจำเลยไม่จัดการชำระบัญชี ไม่ได้กล่าวว่าหุ้นส่วนผู้จัดการไม่จัดการชำระบัญชี หรือหุ้นส่วนทั้งหมดไม่อาจร่วมกันชำระบัญชีได้ด้วยเหตุอันจำเป็นต้องฟ้องขอให้ศาลตั้งผู้ชำระบัญชี ต้องถือว่าโจทก์มิได้ปฏิบัติการให้เป็นไปตามความในมาตรา ๑๐๖๑ และ ๑๒๕๑ เสียก่อน จึงไม่มีสิทธินำคดีมาฟ้องขอให้บังคับตามคำขอนั้น จำเลยไม่ได้ยกปัญหาเรื่องคำฟ้องข้อนี้ขึ้นคัดค้านในศาลชั้นต้น จะมายกขึ้นคัดค้านในชั้นฎีกาไม่ได้ และปัญหาตามมาตรา ๑๐๖๑ และ ๑๒๕๑ นี้ ศาลฎีกาเห็นชอบด้วยตามที่ศาลอุทธรณ์วินิจฉัย

พิพากษายืน