คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 191/2501

การเป็นหุ้นส่วนกันนั้นเป็นเรื่องเฉพาะตัวของผู้เป็นหุ้นส่วนนั้นๆ เอง ห้างหุ้นส่วนย่อมเลิกกันเมื่อผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งตายผู้รับมรดกก็ดีหรือผู้จัดการมรดกของผู้เป็นหุ้นส่วนที่ตายจะยืนยันถือสิทธิ์โดยลำพังเข้าไปเป็นหุ้นส่วนแทนที่ผู้ตายต่อไปนั้นไม่ได้ และนัยที่ตรงข้ามผู้เป็นหุ้นส่วนอื่นจะฟ้องขอให้บังคับให้ผู้รับมรดกหรือผู้จัดการมรดกเช่นว่านั้นเข้ามาเป็นหุ้นส่วนแทนที่ผู้ตายต่อไปก็ไม่ได้

โจทก์ฟ้องขอให้ตั้งผู้ชำระบัญชีของห้างหุ้นส่วนผู้จัดการมรดกและผู้รับมรดกจะต้องเข้ามาแทนที่ของหุ้นส่วนผู้ตายเพื่อการชำระบัญชีหลักกฎหมายในเรื่องการที่ต้องเข้ามาแทนที่เพื่อการชำระบัญชีเป็นคนละเรื่องกับการเข้ามาเป็นหุ้นส่วนแทนที่ผู้ตาย

โจทก์เป็นหุ้นส่วนกับผู้ตายจำเลยซึ่งเป็นผู้รับมรดกและผู้จัดการมรดกของผู้ตายปฏิเสธไม่ยอมคิดบัญชี โจทก์ย่อมมีสิทธิฟ้องจำเลยได้

โจทก์ฟ้องและมีคำขอท้ายฟ้องให้ศาลแต่งตั้งผู้ชำระบัญชีจัดการชำระบัญชีของหุ้นส่วนตามกฎหมายลอยๆ เช่นนี้เป็นการเพียงพอแล้วคำขอท้ายฟ้องของโจทก์เช่นว่านี้ไม่ขัดต่อประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา172 และการที่ศาลแต่งตั้งเจ้าพนักงานบังคับคดีเป็นผู้ชำระบัญชีก็ไม่ใช่เป็นเรื่องเกินคำขอแต่ประการใด

โจทก์ฟ้องจำเลยซึ่งเป็นผู้รับมรดกของพระยาศรีธรรมราชขอให้ศาลสั่งเลิกการเป็นหุ้นส่วน ระหว่างโจทก์กับพระยาศรีธรรมราชและตั้งผู้ชำระบัญชีจัดการชำระบัญชีของหุ้นส่วนนี้ตามกฎหมาย

จำเลยให้การต่อสู้และตัดฟ้องหลายประการ

ศาลฎีกาพิพากษายืนตามศาลล่างทั้งสองให้ตั้งผู้ชำระบัญชีขึ้นตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1061 โดยให้ผู้เป็นหุ้นส่วนในหุ้นส่วนทั้ง 2 รายตามที่โจทก์ฟ้องนี้จัดตั้งขึ้น ภายในกำหนด 2 เดือน พ้นกำหนดนี้แล้วไม่ได้จัดตั้งขึ้นหรือจัดตั้งขึ้นไม่ได้ก็ให้ตั้งเจ้าพนักงานบังคับคดีเป็นผู้ชำระบัญชี

ในข้อกฎหมาย ศาลฎีกาวินิจฉัยว่าการเป็นหุ้นส่วนกันนั้น เป็นเรื่องเฉพาะตัวของผู้เป็นหุ้นส่วนนั้น ๆ เอง ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1055(5) จึงบัญญัติว่า ห้างหุ้นส่วนย่อมเลิกกันเมื่อผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งตายผู้รับมรดกก็ดีหรือผู้จัดการมรดกของผู้เป็นหุ้นส่วนที่ตายจะยืนยันถือสิทธิโดยลำพังเข้าไปเป็นหุ้นส่วนแทนที่ผู้ตายต่อไปนั้นไม่ได้ และนัยที่ตรงข้ามผู้เป็นหุ้นส่วนอื่นจะฟ้องขอให้บังคับให้ผู้รับมรดกหรือผู้จัดการมรดกเช่นว่านั้นเข้ามาเป็นหุ้นส่วนแทนที่ผู้ตายต่อไปก็ไม่ได้เช่นเดียวกัน

เรื่องนี้โจทก์ไม่ได้ฟ้องขอให้บังคับจำเลยเป็นหุ้นส่วนกับโจทก์แทนที่ผู้ตายต่อไปเช่นเดิม หากแต่ขอให้จัดการตั้งผู้ชำระบัญชีของห้างหุ้นส่วนต่างหาก ซึ่งผู้จัดการมรดกและผู้รับมรดกจะต้องเข้ามาแทนที่ของหุ้นส่วนผู้ตายเพื่อการชำระและเห็นผลได้ชัดว่าถ้าไม่มีการชำระบัญชีกันแล้วจัดการมรดกของผู้ตายให้เสร็จสิ้นเรียบร้อยไม่ได้ หลักกฎหมายในเรื่องการที่ต้องเข้ามาแทนที่เพื่อการบัญชีเป็นคนละเรื่องกับการเข้ามาเป็นหุ้นส่วนแทนที่

โจทก์เป็นหุ้นส่วนกับผู้ตาย จำเลยซึ่งเป็นผู้รับมรดกและผู้จัดการมรดกของปฏิเสธไม่ยอมคิดบัญชี โจทก์ย่อมมีสิทธิฟ้องจำเลยได้

โจทก์ฟ้องและขอให้ศาลแต่งตั้งผู้ชำระบัญชีจัดการชำระบัญชีของหุ้นส่วนตามกฎหมายลอย ๆ เช่นนี้ เป็นการเพียงพอแล้ว คำขอท้ายฟ้องของโจทก์เช่นนี้ไม่ขัดต่อประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 172และการที่ศาลแต่งตั้งเจ้าพนักงานคดีเป็นผู้ชำระบัญชี ก็ไม่ใช่เป็นเรื่องเกินคำขอแต่ประการใด เพราะในกรณีที่จะต้องแต่งตั้งผู้ชำระบัญชีโดยคำสั่งของศาลแล้ว ศาลย่อมมีอำนาจพิจารณาตัวผู้ชำระบัญชีและมีคำสั่งได้เองตามที่เห็นสมควร แม้คู่กรณีที่เสนอผู้ใดขึ้นมาโดยเฉพาะ เมื่อศาลพิจารณาเห็นว่า เป็นบุคคลที่ไม่สมควรจะได้รับการแต่งตั้ง ศาลอาจแต่งตั้งบุคคลอื่นก็ได้