โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ทำสัญญาจ้างจำเลยเจาะบ่อบาดาลขนาด ๖ นิ้ว ให้โจทก์ในราคา ๖๕,๐๐๐ บาท โจทก์วางมัดจำให้จำเลยในวันทำสัญญา ๑๐,๐๐๐ บาทจำเลยต้องเจาะบ่อน้ำให้ได้ปริมาณน้ำ ๕๐ แกลลอนต่อนาที หากไม่ได้ปริมาณดังกล่าวจำเลยจะต้องคืนเงินที่รับไปจากโจทก์ทั้งหมด เมื่อจำเลยเริ่มลงมือทำงานได้รับค่าจ้างล่วงหน้าไปอีก ๒๒,๒๒๐ บาท ต่อมาจำเลยผิดสัญญาไม่สามารถเจาะบ่อให้ได้ปริมาณน้ำ ๕๐ แกลลอนต่อนาที และทำงานไม่แล้วเสร็จภายในกำหนด ขอให้บังคับจำเลยคืนเงินจำนวน ๓๒,๒๒๐ บาท พร้อมด้วยดอกเบี้ยและเบี้ยปรับวันละ ๕๐๐ บาท
จำเลยให้การและฟ้องแย้งว่า จำเลยไม่ได้เป็นฝ่ายผิดสัญญา ขอให้บังคับโจทก์ชำระเงินค่าจ้างที่ค้างอยู่ ๓๕,๐๐๐ บาท พร้อมดอกเบี้ย
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยคืนเงิน ๓๐,๐๐๐ บาท พร้อมทั้งดอกเบี้ย ให้ยกฟ้องแย้งของจำเลย
จำเลยอุทธรณ์ ให้บังคับตามฟ้องแย้ง
ศาลอุทธรณ์ฟังว่าจำเลยขุดเจาะน้ำบาดาลให้โจทก์แล้ว แต่มีน้ำไม่ได้ปริมาณตามสัญญา สัญญาเป็นอันยกเลิกกันตามเงื่อนไขในสัญญาข้อ ๘ คู่สัญญาแต่ละฝ่ายจึงกลับคืนสู่ฐานะดังที่เป็นอยู่เดิม ส่วนการงานที่ได้กระทำไปแล้วและการที่จะชดใช้คืนให้ทำได้ด้วยใช้เงินตามควรค่าแห่งการนั้น ตามนัยประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา ๓๙๑ ซึ่งคดีนี้จำเลยจะต้องคืนเงินที่รับไปให้โจทก์ ๓๐,๐๐๐ บาท แต่โจทก์ก็ต้องชดใช้ค่าแห่งการงานที่จำเลยทำไป คือ ค่าอุปกรณ์ประมาณ ๒๐,๐๐๐ บาท ค่ากรวดเห็นควรกำหนดให้โจทก์ชดใช้ ๑๐,๐๐๐ บาท รวม ๓๐,๐๐๐ บาท หักกลบลบกับที่จำเลยต้องคืนให้โจทก์จึงหมดกันพอดี ไม่จำต้องวินิจฉัยประเด็นอื่นอีกพิพากษาแก้เป็นให้ยกฟ้องโจทก์และยกฟ้องแย้งจำเลย
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ที่โจทก์ฎีกาว่า โจทก์ไม่ต้องใช้ค่าแห่งการงานแก่จำเลยตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๓๙๑ เพราะโจทก์ไม่สามารถที่จะใช้ประโยชน์จากงานที่จำเลยทำ จำเลยจึงต้องคืนเงินให้โจทก์นั้น ข้อเท็จจริงฟังเป็นยุติได้ว่า จำเลยรับเงินค่าเจาะบ่อน้ำบาดาลไปจากโจทก์ ๓๐,๐๐๐ บาท แต่ได้ปริมาณน้ำไม่ถึง ๕๐ แกลลอนต่อนาที จึงผิดเงื่อนไขในสัญญา เอกสารหมาย จ.๑ ข้อ ๘ ที่ว่าถ้าผู้รับจ้างทำการเจาะบ่อไม่ได้ปริมาณน้ำถึง ๕๐ แกลลอนต่อนาที สัญญานี้เป็นอันยกเลิก ผู้รับจ้างจะคืนเงินที่รับมาทั้งหมด ได้ความว่า จำเลยได้เจาะบ่อน้ำบาดาลตามสัญญาให้โจทก์แล้ว แต่ไม่ได้ปริมาณน้ำตามสัญญา ดังนั้นสัญญาจึงเลิกกันตามเงื่อนไขในข้อ ๘ โจทก์จำเลยกลับคืนไปสู่ฐานะดังที่เป็นอยู่เดิม ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๓๙๑ เมื่อจำเลยทำงานให้ตามที่โจทก์จ้างไปแล้วแต่ได้น้ำไม่ครบปริมาณตามสัญญา อันหมายความว่ามีน้ำให้โจทก์ใช้ประโยชน์ได้อยู่โดยถ้าได้น้ำตามสัญญา กรณีผิดสัญญาก็จะไม่เกิดขึ้น โจทก์ต้องใช้ค่าจ้างตามสัญญาให้จำเลยอยู่แล้ว ดังนั้นกรณีนี้โจทก์จึงต้องใช้เงินค่าแห่งงานที่จำเลยได้กระทำไปตามมาตรา ๓๙๑ ดังกล่าวให้จำเลย แม้สัญญาข้อ ๘ จะระบุให้จำเลยต้องคืนเงินที่รับไปจากโจทก์ทั้งหมด ก็หาได้หมายถึงว่าโจทก์ไม่มีหน้าที่ต้องใช้ค่าแห่งงานให้จำเลยไม่ ซึ่งค่าแห่งงานนี้ ศาลมีอำนาจกำหนดให้ตามสมควรได้ และที่ศาลอุทธรณ์กำหนดมานั้นเหมาะสมแล้ว จำเลยไม่ต้องใช้เงินคืนให้โจทก์ และการที่ศาลอุทธรณ์ให้โจทก์ใช้ค่าแห่งงานก็โดยอาศัยอำนาจตามมาตรา ๓๙๑ ดังกล่าวประกอบด้วยมาตรา ๑๔๒, ๒๔๖ แห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง หาได้พิพากษาเกินคำขอของจำเลยดังฎีกาของโจทก์ไม่ โดยเฉพาะคดีนี้จำเลยให้การปฏิเสธความรับผิดและฟ้องแย้งมาด้วย ดังนี้จึงไม่มีเหตุที่จะเปลี่ยนแปลงคำพิพากษาศาลอุทธรณ์
พิพากษายืน ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นฎีกาให้เป็นพับ