คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 528/2496

จำนองที่ดินไว้แก่เขาแล้ว ไม่มีเงินจะเสียดอกเบี้ยให้จึงมอบนา(มีโฉนด)ที่จำนองให้ผู้รับจำนองทำต่างดอกเบี้ยส่วนตนเองอพยพไปทำกินที่อื่นแม้จะปรากฏว่านาที่จำนองถูกทางอำเภอยึดไปเพื่อจะขายทอดตลาดเอาเงินชำระอากรค่านาที่ค้างชำระผู้รับจำนองจึงต้องเอาเงินไปชำระค่าอากรที่ค้างทางอำเภอจึงมอบนานั้นให้ผู้รับจำนองผู้รับจำนองคงครอบครองต่อมากว่า 10 ปีก็ดี ก็ไม่ทำให้อำนาจครอบครองของผู้รับจำนองเปลี่ยนไปจากเดิมผู้จำนองยังมีสิทธิขอไถ่จำนองได้เพราะถ้าผู้รับจำนองรับนามาจากอำเภอแล้ว จะครอบครองเอานาอย่างเป็นเจ้าของผู้รับจำนองจะต้องบอกกล่าวไปยังผู้จำนองว่า ตนไม่เจตนาจะครอบครองแทนผู้จำนองต่อไป ดังที่บัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1381 หรือมิฉะนั้นก็ต้องบังคับจำนอง การครอบครองใหม่ในฐานะเป็นเจ้าของจึงจะมีขึ้นได้

โจทก์ฟ้องว่า เมื่อ 22 ปีมาแล้วจำนองนาพิพาทไว้กับนายเป๋งบิดาจำเลย จำนองแล้ว 3 ปีได้มอบนาพิพาทให้นายเป๋งทำต่างดอกเบี้ยบัดนี้นายเป๋งวายชนม์แล้ว โจทก์มาขอไถ่จำนองจากจำเลยผู้เป็นทายาทจำเลยไม่ยอม จึงขอให้ศาลบังคับ

จำเลยต่อสู้ว่า โจทก์ละทิ้งนาพิพาทไปอยู่ที่อื่น จนเจ้าพนักงานยึดนามาจะขายทอดตลาดเอาเงินชำระอากรค่านาที่ค้างชำระ นายเป๋งบิดาจำเลยไปชำระอากรค่านา แล้วขอรับนาพิพาทมาครอบครองอย่างเป็นเจ้าของมา 10 ปีเศษแล้ว ฯลฯ

ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง

โจทก์อุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับให้จำเลยรับไถ่จำนองคืนนาพิพาทให้โจทก์

จำเลยฎีกา

ศาลฎีกาฟังข้อเท็จจริงว่า โจทก์จำนองนาพิพาทไว้กับนายเป๋งบิดาจำเลย จำนองได้ 3 ปี แล้วไม่มีเงินเสียดอกเบี้ยให้นายเป๋งจึงตกลงให้นายเป๋งทำนาพิพาทต่างดอกเบี้ย แล้วโจทก์อพยพไปทำกินที่อื่น ต่อมาทราบว่านายเป๋งตาย โจทก์จึงมาขอไถ่จากจำเลย และเห็นว่าการที่นายเป๋งไปชำระค่านาแทนโจทก์เพียงไม่เกิน 10 บาท แล้วอำเภอมอบนาให้นายเป๋งมานั้น ไม่ทำให้นายเป๋งมีกรรมสิทธิ์ในที่นาพิพาท เพราะไม่ใช่ซื้อขายหรือยกให้ ถ้านายเป๋งรับนามาจากอำเภอแล้ว จะครอบครองเอานาอย่างเป็นเจ้าของ นายเป๋งก็จะต้องบอกกล่าวไปยังโจทก์ว่า ตนไม่เจตนาจะครอบครองแทนโจทก์ต่อไป ดังที่บัญญัติไว้ในมาตรา 1381 หรือมิฉะนั้นก็ต้องบังคับจำนอง การครอบครองใหม่ของนายเป๋งอย่างฐานะเป็นเจ้าของจึงจะมีขึ้นได้ เพราะนายเป๋งครอบครองแทนโจทก์มาก่อน เมื่อไม่จัดการบอกกล่าวโจทก์แล้ว จะถือว่าตนได้ครอบครองอย่างเจ้าของหาได้ไม่ จึงไม่ทำให้ได้กรรมสิทธิ์

คงพิพากษายืน